تشریفات دیپلماتیک

بخش اول: برقراري روابط ديپلماتيك و تأسيس مأموريت ديپلماتيك

الف: برقراري روابط ديپلماتيك

ب: تأسيس مأموريت ديپلماتيك

پ: وظايف يك مأموريت ديپلماتيك

ت: چگونگي تأسيس يك نمايندگي ديپلماتيك

ث: تقاضاي پذيرش براي سفير جديد

ج: تشريفات ورود سفير جديد به كشور محل توقف

بخش اول: برقراري روابط ديپلماتيك و تأسيس مأموريت ديپلماتيك

 الف- برقراري روابط ديپلماتيك

برقراري روابط ديپلماتيك بين كشورها از طريق ايجاد تماس هاي دوستانه و ابراز تمايل كشورها براي تأسيس روابط ديپلماتيك انجام مي‌گيرد.

   سران كشورها، وزارت خارجه و مقامات ديپلماتيك دو كشور در ملاقات هاي حضوري در اجلاس‌هاي بين‌المللي و يا از طريق انجام مكاتبات رسمي تمايل خود را به برقراري روابط ديپلماتيك و متعاقب آن تأسيس مأموريت ديپلماتيك در كشورهاي يكديگر اعلام مي‌دارند، در هر حال برقراري روابط ديپلماتيك و ابراز تمايل طرفين به تأسيس نمايندگي در كشورهاي يكديگر نقطه آغاز فعاليت يك مأموريت ديپلماتيك مي‌باشد.

 ب- تأسيس مأموريت ديپلماتيك

    پس از ابراز تمايل دو كشور به تأسيس نمايندگي در كشورهاي يكديگر معمولاً هيأت فوق‌العاده‌اي به كشور مقابل اعزام و ضمن تماس با مقامات وزارت خارجه محل زمينه تأسيس نمايندگي را فراهم مي‌نمايد.

پ- وظایف يك مأموريت ديپلماتيك

    وظایف مأموريت ديپلماتيك از قرن‌ها پيش مورد قبول كشورها قرار گرفته و اصول آن در كنوانسيون وين 1961 درباره روابط ديپلماتيك تعريف شده است. اين وظایف عبارتند از:

 1. نمايندگي دولت فرستنده در نزد دولت پذيرنده

2. حفظ منافع دولت فرستنده و اتباع آن در دولت پذيرنده تا حدودي كه در حقوق بين‌الملل مورد قبول است.

3. مذاكره با حكومت دولت پذيرنده.

4. استحضار از اوضاع و سير وقايع در دولت پذيرنده با استفاده از تمام وسیل مشروع و گزارش آن به دولت فرستنده.

5. بسط روابط دوستانه و توسعه روابط اقتصادي، فرهنگي و علمي بين دولت فرستنده و دولت پذيرنده

    تبصره: انجام كليه وظایف مربوط به يك مأموريت كنسولي توسط مأموريت ديپلماتيك.

ت: چگونگي تأسيس يك نمايندگي ديپلماتيك

    چنان چه نقطه شروع روابط ديپلماتيك از طريق اعزام سفير باشد مراحل ذيل توسط دولت فرستنده مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد:

    1. تقاضاي پذيرش براي سفير جديد.

    2. يافتن محلي براي تأسيس نمايندگي با اطلاع كشور پذيرنده.

ث: تقاضاي پذيرش

دولت‌ها معمولاً به دو طريق براي سفيري كه جهت اعزام به مأموريت جديد در نظر گرفته شده است از كشور پذيرنده تقاضاي پذيرش مي‌كنند.

1. به طور غير رسمي و از طريق ارایه مشخصات سفير جديد به مقامات وزارت امور خارجه كشور پذيرنده و تقاضاي پذيرش براي وي، با اين توضيح كه يك مقام رسمي ديپلماتيك كشور فرستنده ضمن ملاقات با يكي از مقامات كشور پذيرنده ضمن ارایه مشخصات سفير جديد بطور غير رسمي و از طريق استفسار (لابی کردن)از مقام كشور پذيرنده، براي سفير جديد تقاضاي پذيرش مي‌كنند،بعبارت ديگر گفته مي‌شود آقا يا خانم X كه داراي چنين مشخصاتي مي‌باشد براي سفارت در كشور شما در نظر گرفته شده است، و به اين طريق برای فرد پيشنهادی به طور غير رسمی تقاضای پذيرش مي‌كنند.

- بديهي است به محض وصول پاسخ مساعد كشور پذيرنده از طريق يادداشت رسمي براي فرد مورد نظر تقاضاي پذيرش مي‌شود.

2. تقاضاي پذيرش به طور رسمی: در اين شيوه كشور فرستنده از طريق ارسال يادداشت رسمي به وزارت خارجه كشور پذيرنده براي سفير جديد تقاضاي پذيرش مي‌كند و چنان چه هنوز نمايندگي كشور فرستنده در كشور پذيرنده تأسيس نشده باشد اين مهم مي‌تواند از طريق سفير كشور فرستنده در سازمان ملل متحد و يا كشور ثالثي كه هر دو كشور در آن داراي نمايندگي باشند و يا از طريق ارسال نامه‌اي از جانب وزير خارجه كشور فرستنده به وزير خارجه كشور پذيرنده صورت  می‌گيرد.

بطور معمول به ضميمه يادداشتCV  يا شرح حال سفير جديد ارسال مي‌گردد و طي اين شرح حال به ميزان تحصيلات، سوابق شغلي، وضعيت تأهل و ديگر مشخصات فردي سفير اشاره مي‌شود.

ملاحظات:

-  شايسته است كليه مراحل مربوط به اخذ پذيرش به طريق محرمانه صورت گيرد و تا اخذ پذيرش، موضوع در رسانه‌هاي گروهي دو طرف منتشر نشود.

 -  اصلح اين است كه براي اخذ پذيرش از طريق اول استفاده و ابتدا مراتب از كشور پذيرنده استفسار و سپس با ارسال يادداشت رسمي تقاضاي پذيرششود.

-  در بسياري از كشورها با ارسال يك  CV كامل از شرح حال سفير، مقامات كشور پذيرنده را در اتخاذ تصميم در اعطاي پذيرش ياري مي‌كنند.

-  كشورها با توجه به مقتضیات خود ملاحظاتي را در اعطاي پذيرش به ديپلمات هاي غير كاريري، افراد مجرد و يا افرادي كه سابقه كار در سرويس هاي امنيتي داشته‌اند و يا افرادي كه به عنوان عنصر نامطلوب از كشوري اخراج و يا در عرف ديپلماتيك جوان هستند رعايت مي‌نمايند.

-  شايسته خواهد بود چنان چه نمايندگي هاي ايران در كشور محل توقف رويه كشور پذيرنده را در اعطاي پذيرش شناسیي و وزارت متبوع را در اين خصوص مطلع نمايند.    

-  بسياري از كشورها پس از ملاحظه شرح حال سفيري كه براي وي تقاضاي پذيرش شده تحقيقات لازم را در كشورهايي كه نامبرده مامور بوده است به عمل آورده و در نهايت نسبت به اعطا و يا عدم اعطاي پذيرش اقدام مي نمايند.

-  بطور معمول در مورد سفراء كاريري كشورها در فاصله زماني يك تا دو ماه نسبت به اعطاي پذيرش اقدام مي‌نمايند و البته در مورد سفراي غير كاريري ممكن است اين روند  كمي طولاني تر شود.

- چنان چه بيش از سه ماه اعطاي يك پذيرش به طول انجامد پي گيري آن در نزد مقامات كشور پذيرنده معمول نيست و بايد براي شخص ديگري تقاضاي پذيرش نمود مگر اينكه كشوري بطور معمول اعطاي پذيرش را در زماني طولاني انجام مي‌دهد.

- سفيري كه براي مأموريت بخصوصي در نظر گرفته شده شايسته نيست شخصاٌ براي اخذ پذيرش خود با مقامات كشور پذيرنده وارد مذاکره شود.

- بسياري از كشورها منجمله كشورهاي عضو اتحاديه اروپیي به شخصي كه به هر دليلي در يك كشور عنصر نامطلوب اعلان شده پذيرش نمي‌دهند و اين نكته اكيداً مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد.

- اعلان رسمي امر مبني بر تقاضا و موافقت با پذيرش يك سفير بطور همزمان و در روز مورد توافق طرفين در رسانه‌هاي گروهي دو كشور صورت مي‌گيرد و بطور معمول خلاصه اي از سوابق سفير جديد در مطبوعات درج مي‌شود.

- دولت ها در اعطاء و يا عدم اعطاي پذيرش مختار هستند و نمي‌توان در مورد علت عدم اعطاي پذيرش از آنان توضيح خواست.

- شايسته است تقاضاي پذيرش براي سفراء با رعايت كليه جوانب امر صورت گيرد و بخصوص در مورد انتخاب سفير براي كشورهاي اروپیي سوابق كاريري، سن و تحصیلات افراد مورد توجه قرار گيرد. 

-  طبق ماده 9 كنوانسيون وين درباره حقوق ديپلماتيك، دولت پذيرنده مي‌تواند ریيس يا هر يك از اعضاي ديپلماتيك يا غير ديپلماتيك مأموريت را به عنوان عنصر نامطلوب اعلان نموده و از دولت فرستنده بخواهد آنان را به كشور خود فرا بخواند. 

ج: تشريفات ورود سفير به كشور محل توقف

- بطور معمول ورود سفير جديد را مي‌بايست به تشريفات وزارت خارجه كشور محل توقف اطلاع و تاريخ و ساعت ورودي وي را از طريق يادداشت رسمي به وزارت خارجه محل منعكس نمود.

 - شايسته است ورود سفير بنحوي تنظيم گردد كه در فاصله زماني كوتاهي بتواند استوارنامه و يا حداقل رونوشت استوارنامه خود را تقديم نمايد، توقف طولاني يك سفير براي دادن استوارنامه بخصوص در كشورهايي كه شروع كار رسمي سفير منوط به دادن اصل استوارنامه می باشد توصيه نمي‌گردد.

- در بعضي از كشورها به سفير اجازه داده مي‌شود پس از تقديم رونوشت استوارنامه به وزير خارجه و يا هر شخصي كه از جانب او مجاز به گرفتن رونوشت استوارنامه مي‌باشد ملاقات‌هاي تشريفاتي را با سفرا و مقامات وزارت امور خارجه آغاز نمايد و در بسياري از كشورها سفير حتي مجاز به شركت در ميهماني‌هاي ديپلماتيك نيز نمي‌باشد.

- در اولين ورود سفير به كشور پذيرنده چنان چه در وقت اداري باشد ریيس يا يكي از معاونين تشريفات وزارت خارجه در سالنVIP فرودگاه از وي استقبال مي نمايد، ولي چنان چه ورود سفير در ساعات غير اداری بخصوص دير وقت شب باشد تنها يك عضو تشريفات از وي استقبال مي‌كند.

- چنان چه سفيري در كشور پذيرنده، به عنوان سفير accredite  باشد به طور معمول در اولین سفر از جانب تشريفات وزارت امور خارجه وسيله نقليه در اختيار وي گذارده مي‌شود.

- با توجه به اشتغال زياد روسای كشورها امر پذيرش سفرا براي تقديم استوارنامه معمولاً هر چند ماه يك بار صورت مي‌گيرد، به عبارت ديگر چون مراسم تقديم استوار نامه در بسياري از كشورها با تشريفاتي خاص صورت مي‌گيرد انجام اين امر بطور روزمره عملي نمي‌باشد و لذا بطور معمول تشريفات وزارت امور خارجه فهرست سفرايي را كه در انتظار تقديم استوارنامه هستند تنظيم و نسبت به برگزاري مراسم تقديم استوارنامه اقدام مي‌نمايد.

- چنان چه در فاصله زماني فوق ریيس كشور فرستنده و يا پذيرنده تغيير و يا فوت نمايد مي‌بايست نسبت به تغيير استوارنامه و نامه فراخواندگی اقدام نمود.

- به طور معمول دولت ها با اعطاي پذيرش موافقت مي‌كنند ولي در بسياري از موارد نيز ممكن است از دادن پذيرش به فرد بخصوصي خودداري نمايند و به خاطر عدم اعطای پذیرش نمي توان از آنها توضيح خواست.

- شايسته است نمايندگي هاي ايران رويه كشور محل توقف را شناسايي و اصولي را كه در كشور محل توقف براي اعطاي پذيرش معمول مي‌باشد به وزارت متبوع گزارش نمايند.

- چنان چه بدلايل پيش بيني نشده امر تقديم استوارنامه سفراي خارجی مقيم ايران بيش از زمان و عرف معمول به طول انجامد، تشريفات وزارت امور خارجه ضمن هماهنگي با تشريفات رياست جمهوري مي‌بايست  ترتيباتي را اتخاذ كند كه سفرايي كه در انتظار تقديم استوارنامه هستند بطور استثنیي بتوانند پس از تقديم رونوشت استوارنامه به وزير امور خارجه ملاقات هاي آشنايي را با سفراء و مقامات رسمي جمهوري اسلامي ايران آغاز نمايند. به جز شركت در مراسم رسمي جمهوري اسلامي ايران كه منوط به تقديم استوارنامه مي‌باشد.

- تشريفات وزارت امور خارجه در عين حال در مورد كشورهايي كه بدون دليل تقديم استوارنامه سفراي ايران را طولاني نموده‌اند مي‌بايست ترتيباتی را اتخاذ نمايند كه در مورد اعطای پذيرش به سفرای انان عمل متقابل انجام شود.

 محمد علی معصومی