پایگاه تخصصی سیاست بین الملل (  INPO  )‌

به بهانه انقلاب مردم مصر : نگاهی به کشور Arab Republic of Egypt

وحید پرست تاش

انقلاب مصر این هفته همه را خیره و در انتظار گذاشته است. ناظران و تحلیل گران نمی توانند خود را به سرعت وقایع رسانده و تحلیل های درست و همه جانبه ای ارائه کنند. کشورها در موضع گیری دچار تردید شده اند و برخی نگران و برخی از این اتفاق خرسندند. مصر آبستن حوادث است و شبکه های خبری جهان برای بررسی و رصد اخبار این کشور  برنامه های عادی خود را قطع کرده اند. این هفته پایگاه تخصصی سیاست بین الملل ( اینپا ) به مصر می پردازد. مصر کشوری با تاریخی کهن و سوابقی درخشان در منطقه است. اگرچه در دوره هایی پیوند ناخوشایند دولتمردان این کشور با رژیم اسرائیل به واسطه حکومت های غیردموکراتیک بر مردم این سرزمین اسلامی  تحمیل شد ولی این روندی ثابت نیست. مدت ها است مردم منطقه در انتظار اقدامی از سوی ملت مصر هستند. انقلاب اخیر نتیجه اش هرچه باشد به سود اسرائیل نیست. اسرائیلی ها می دانند که مبارک مهره اصلی آنها در منطقه است و حتی البرادعی نیز این چنین در برابر اسرائیل نرمش نشان نخواهد داد. هفته پایگاه تخصصی سیاست بین الملل ( اینپا ) به مصر می پردازد. 

جنبشهاي اصلاحي مصر

بی شک، مصر در تاریخ گذشته خود، در میان کشورهای عربی، نقش ویژه ای داشته است. اهمیت مصر، آنجایی بیشتر رخ می نماید که از یک سو، به عنوان مرکز ثقل اندیشه های سیاسی و مذهبی در جهان عرب و از سوی دیگر، محل اصلی ظهور ناسیونالیسم عربی در سالهای پس از جنگ جهانی دوم و بالاخره جولانگاه اصلی مبارزه با اسرائیل و حمایت از مبارزات ضد صهیونیستی جنبش مقاومت مردم فلسطین بوده است. پیشگامی مصر در میان کشورهای عربی در دو حقیقت اصلی نهفته است: قرار گرفتن مصر به عنوان مهد اصلی نشر جنبش فکری ناسیونالیسم عربی به رهبری جمال عبدالناصر و خیزش جنبشهای اسلامی به رهبری گروههای اسلامی واصلاح طلب. از اهمیت و موقعیت استراتژیک مصر که بگذریم، بررسی و تحلیل جنبشهای اسلامی از مباحث تازه ای است که امروزه جایگاه خود را بیش از پیش بازیافته است. طرح این مباحث، به ویژه، پس از ظهورانقلاب اسلامی ایران که خود مهمترین عامل رشد و تقویت فزاینده گروههای ملی و اسلامی در جهان عرب بود، حائزاهمیت است.

اهميت مصر از ديدگاه اسرائيلي ها 
 

درباره اهميت مصر در ابعاد مختلف آن از سوي استراتژيست هاي صهيونيستي ديدگاه ها و نظريات مختلفي وجود دارد. به طور مثال ديدگاه افرايم سنيه(26) درباره جايگاه و اهميت مصر در سياست هاي راهبردي اسرائيل را در نكات زير مي توان خلاصه كرد.
1.اقدام سادات رئيس جمهور وقت اين كشور در سفر به بيت المقدس و شكستن حصار رواني ناشي از پنج جنگ خونين ميان اعراب و اسرائيل از ديدگاه سنيه چيزي نيست كه بشود برايش قيمتي مشخص كرد. مصر يعني بزرگ ترين و مهم ترين كشور عربي، ديوار انزوا و دشمني را كه اعراب دور اسرائيل از بدو تأسيس در سال 1948 كشيده بودند، فرو ريخت.

دکتر محمد حسین حافظیان

در سال های گذشته، کشور مصر با بحران شدیدی از نظر کمبود مواد غذایی و بدتر شدن وضعیت اقتصادی روبرو شد که به ناآرامی اجتماعی و برخی اعتصابات منجر گشت، اعتصاباتی که دقیقا با برگزاری انتخابات شوراهای محلی مصر در ماه آوریل همزمان شد. حکومت مصر که از رفع مشکلات اقتصادی تا حد زیادی درمانده است، همزمان به سرکوب گروه‌های مخالف خود به ویژه اخوان المسلمین دست زد که به تشدید بحران کنونی منجر گشت. دو پدیده مشخصه شرایط کنونی مصر می‌باشد: نخست بدتر شدن شرایط اجتماعی – اقتصادی، به رغم رشد اقتصادی و آزادسازی چشمگیر و دوم بدتر شدن محیط سیاسی. هم اکنون پرسش این است که آیا مصر در حال تجربه نقطه عطفی در تاریخ معاصر خود می‌باشد که می‌تواند پایه‌های حکومت اقتدارگرای مبارک را سست کند و یا اینکه حکومت همچنان به رغم رویارویی با مشکلات شدید اقتصادی کنترل اوضاع را در اختیار خود دارد. برای درک بهتر شرایط کنونی مصر، در آغاز نگاهی گذرا به وضعیت اقتصادی و سیاسی مصر در طی نیم سده گذشته انداخته خواهد شد تا پایه‌های سیاست کنونی حکومت مصر در چارچوب تاریخی آن بیشتر مشخص گردد.

متن کامل سخنرانی پرزيدنت اوباما در قاهره

مصر۱۴ خرداد ۱۳۸۸

افتخار دارم در قاهره، شهری که به زمان محدود نمیشود،  میهمان دو مؤسسه معتبر هستم. بیش از یک هزار سال، الازهر چراغ تعلیمات اسلامی و بیش از یک قرن دانشگاه قاهره منشأ پیشرفت مصر بوده اند. متفقاً، شما نمایندۀ هم آهنگی میان سنت و پیشرفت هستید. من از میهمان نوازی شما و ملت مصر سپاسگزارم. این افتخار را نیز دارم که بهمراه خود حسن نیت مردم آمریکا و درودی از صلح از سوی جوامع مسلمان کشورم را برای شما به ارمغان آورده ام.  السلام علیکم.ما در برهه ای از زمان ملاقات میکنیم که میان ایالات متحده و جهان اسلام تنش  وجود دارد- تنشی که در تاریخ و فرای آمریکا ریشه دارد. طی قرنها، رابطه میان اسلام و غرب همزیستی و همکاری و همچنین درگیری و جنگ مذهبی را در بر داشته است. در دورانی اخیر، استعمار که حقوق و فرصتها را از بسیاری مسلمانان سلب کرد، و جنگ سرد که بسیاری اوقات بدون اعتنا به آرمانهای کشورها آنان را آلت دست خود قرار داد، به تنش افزودند.

اخوان المسلمینِ؛ جنبش اسلامی مصر

اخوان المسلمین سازمان مذهبی - سیاسی که در 1307 هجری شمسی ۱۳۴۷ هجری قمری (سال ۱۹۲۸ میلادی) در مصر و به وسیلهٔ شيخ حسن بن احمد بن عبدالرحمن البنا معروف به حسن البنا (۱۹۰۶-۱۹۴۹)در شهر اسماعيليه بنیانگذاری شد . سپس‌ در ديگر كشورهاي‌ عربى‌ و اسلامى‌ به‌ فعاليت‌ می پردازد. اين نهضت به تاءثير از انديشه هاى سید جمال‌الدین اسدآبادی و در پاسخ به انحطاط داخلى مسلمانان و سلطه بيگانگان بر كشورهاى اسلامى ، به ويژه بر كشور مصر پديد آمد. اخوان المسلمين جهت رسيدن به اهدافش (چون زنده كردن شعائر اسلامى و برافكندن سلطه اجانب و برقرارى حكومت اسلامى ) در جبهه هاى مختلف فرهنگى ، نظامى و سياسى به مبارزه پرداخت ، و در اين رهگذر چند بار به دست حكومت ملك فاروق منحل شد و طى آن شمار زيادى از اعضاى آن دستگير و يا اعدام شدند. پس از ترور حسن البنا، بتدريج تحولى در جنبش اخوان المسلمين صورت گرفت . اين تحول عبارت بود از جايگزين كردن راههاى مسالمت آميز به جاى مبارزه مسلحانه عليه رژيم و سلطه بيگانگان . اين اقدام كه در پى نااميدى از مؤ ثر بودن راه حل نظامى برگزيده شد، از محبوبيت و كارآيى اخوان كاست و گروههاى جديد اسلامى (مانند جهاد اسلامى ) كه اغلب متاءثر از اخوان المسلمين بودند، امّا بر مبارزه نظامى پاى مى فشارند، پا به ميدان گذاشتند. با اين وصف ، تاءثير عميقى كه جنبش اخوان در روند مبارزات مردم مصر و جهان اسلام داشته است ، غير قابل انكار مى باشد.

مقاله آقای عباس ملکی

تحليلگران سياسى بصورت سنتى بر روى اين مسئله تمرکز مى نمودند که که چگونه يک تصميم گير بر روى يک راه حل از ميان تعداد متعددى از آلترناتيوها تمرکز مى نمايد؟ در همين ارتباط سه مدل مطرح در تصمیم گیری سیاست خارجی که در سالهاى اخير بيشتر مورد بحث بوده اند، در اين بخش برشمرده مى شود: اولين آنها که در کارهاى گراهام آليسون مورد بحث قرار گرفته است، مدل عقلايى است . البته او از سه الگو در کارهاى خود نام مى برد که عبارتند از الگوى عقلايى ، الگوى سازمانى و الگوى بوروکراتیک .

دکتر ابراهیم متقی

هرگاه ساختار نظام بین الملل با تغییر ودگرگونی روبه رو شود، طبیعی است که نشانه های امنیتی بین المللی نیز با تغییراتی همراه خواهد شد. دردوران جنگ سرد، اصلی ترین ابزارهای امنیت ساز را قدرت نظامی تشکیل می داد. هم اکنون می توان نشانه های متنوعی را ملاحظه کرد که به موجب آن مطلوبیت وهمچنین کارآمدی «قدرت نظامی» برای امنیت سازی منطقه ای و بین المللی کاهش یافته است. زمانی که آمریکایی ها به رغم قدرت نظامی گسترده خود نتوانستند موضوعات امنیتی عراق پس از اشغال را بازسازی وترمیم کنند، مطلوبیت وهمچنین کارآمدی قدرت نظامی در امنیت بین الملل بیش از گذشته با چالش روبه رو شد. هم اکنون موضوعات متنوع امنیتی در روابط سیاسی کشورهای مختلف مورد پیگیری قرار می¬گیرد اما شواهد نشان می دهد که بازیگران منطقه ای و قدرت های بزرگ نمی توانند از ابزارهای نظامی برای حل مشکلات امنیتی ایجاد شده استفاده کنند؛ بنابراین نظامی گری رابطه مستقیم و تعیین کننده خود با مدیریت امنیت منطقه ای و بین المللی را از دست داده است.

جوزف نای، محقق برجسته روابط بین‌الملل

جوزف نای، محقق برجسته روابط بین‌الملل که خود برای اولین بار اصطلاح «قدرت نرم» را در اواخر دهه ۱۹۸۰ م به کار برد، در سال ۲۰۰۴ کتاب «قدرت نرم: ابزاری برای موفقیت در سیاست جهانی» را منتشر نمود. وی در این کتاب ایده‌ها و استدلات مربوط به قدرت نرم را در متن شکل‌گیری سیاست خارجی آمریکا پس از حملات یازده سپتامبر و به خصوص جنگ عراق مورد بررسی قرار داده است. از نظر نای موفقیت در سیاست‌های جهانی مستلزم استفاده از قدرت نرم به همراه قدرت سخت می‌باشد. لذا کشورهایی در این زمینه موفقند که توجه کافی به استفاده از قدرت نرم داشته باشند. از نظر نای قدرت نرم توان یک کشور برای دستیابی به اهدافش از طریق جذابیت و نه اجبار یا تنبیه می‌باشد. این جذابیت از فرهنگ، ایده‌های سیاسی و سیاست‌های یک کشور ناشی می‌گردد.

اما این واژه را کارل پوپر در کتاب فقر تاریخ باروری ( the poverty of historicism) با معنی کاملا متفاوتی به کار برد.چنانکه معنی که او از این واژه استفاده می کند در تضادی آشکار با تاریخ گرایی مرسوم ۵ قرار می گیرد . اگرچه برخی این کاربرد پوپر را طرد کرده و کنار گذاشته اند اما این هرگز به معنای فقر استنباط و اثبات او در این کتاب نبود. بلکه صرفا به خاطر گزینش این واژه با این معنی توسط اوست . به گمان پوپر تاریخ باوری رویکردی است در علوم اجتماعی که فرض می کند پیش گویی تاریخ هدف اصلی این علوم است و این هدف با کشف آهنگ ، مسیر ، قوانین و تکامل تاریخ به دست خواهد داد. به بیان دیگر از نظر پوپر تاریخ باور کسی است که ادعا کند اطلاع از علت رویداد های تاریخی با دقت به نتایج رویدادها ، می توان مسیر اصلی تارخ را کشف کرد واز آن درس گرفت ۶ معنایی که پوپر از تاریخ باوری به کار برد به معنای نظری بود که تاریخ را پیش بینی پذیر و دارای علیت می دانند . که با این معنا در تضادی آشکار با کار برد متداول آن یعنی پرهیز از تعمیم وتوجه به فردیت گرایی قرار می گیرد . اما آنگاه که پوپر دست نوشته ی فقر تاریخ باوری را نوشت واژه historicism هنوز غالبا برای اشاره به سنت آلمانی به کار می رفت و پوپر صریحا کاربرد historicism راز کابرد historism جدا کرد.

مناسبات متقابل دیوان بین المللی دادگستری و سازمان ملل متحد

یاسر ضیاعی

 دیوان در قضیه معاهدات صلح بیان می دارد "دیوان صرفاً یک نهادی از سازمان ملل نیست بلکه اساساً رکن قضایی اصلی این سازمان است". 192 عضو ملل متحد عضو دیوان هستند که از این تعداد 67 کشور صلاحیت اجباری دیوان را پذیرفته اند (بند 2 ماده 36). دیوان نقش تعیین کننده در هدف ملل متحد برای حل مسالمت آمیز اختلافات دارد (ماده 33). دیوان تنها رکنی از سازمان ملل متحد است که اعضای آن نمایندگی کشور متبوع خود را به عهده ندارند. سازمان ملل متحد شخصیت حقوقی بین المللی خود را مدیون رأی دیوان در نظریه مشورتی در قضیه جبران خسارت است. اساسنامه دیوان بر خلاف مورث خود بخشی از منشور است. تنها رکنی است که نهاد فرعی ندارد. تنها رکنی است که مقر آن با مقر دیگر ارکان سازمان متفاوت است.

تحلیل برکناری مکتی از نگاه زیبا کلام

بدون ترديد پيش از شوك خبر كنار گذاشتن ناگهاني وزير خارجه نفس آن حركت، آنقدر عجيب، غيرعادي و غيرمترقبه بود كه تا ساعت‌هاي اوليه سرويس‌هاي جهاني خبري نسبت به نفس خبر ترديد داشتند. چگونه ممكن بود وزير خارجه با علم و اطلاع رئيس‌جمهور عازم سنگال شود جهت ابلاغ پيام رئيس‌جمهور ايران و درست حين انجام ماموريت ظاهراً نه از طريق دستگاه ديپلماسي كه از طريق سرويس‌هاي خبري مي‌فهمد بركنار شده است. كمترين سوال منوچهر متكي قاعدتاً آن است كه چرا اين‌گونه كنار گذاشته شد؟ آيا نمي‌شد «ديپلماتيك»تر كنار گذاشته مي‌شد؟