براي تعهد و يا عدم تعهد؟


راجر هيرينگ

 سخنرانان افتتاحيه چهاردهمين نشست جنبش عدم تعهد در هاوانا را محمود احمدي نژاد ، هوگو چاوز و الكساندر لوكاشنكو تشكيل مي دادند. اما اين سه نفر، همفكران ديگري هم داشتند. رابرت موگابه رئيس جمهور زيمبابوه و نمايندگاني از كره شمالي، سودان و برمه هم در اين نشست سخراني كردند. در نشست اخير در كوبا، توجه اصلي جنبش عدم تعهد كاملا بر كشورهايي متمركز شده بود كه موقعيت بين المللي فعلي را به چالش مي طلبيدند و مي خواستند هنجارهاي تحميل شده آمريكا بر جهان را تغيير دهند.

-------------------------------------------------

 سخنرانان افتتاحيه چهاردهمين نشست جنبش عدم تعهد در هاوانا را محمود احمدي نژاد ، هوگو چاوز و الكساندر لوكاشنكو تشكيل مي دادند. اما اين سه نفر، همفكران ديگري هم داشتند. رابرت موگابه رئيس جمهور زيمبابوه و نمايندگاني از كره شمالي، سودان و برمه هم در اين نشست سخراني كردند. در نشست اخير در كوبا، توجه اصلي جنبش عدم تعهد كاملا بر كشورهايي متمركز شده بود كه موقعيت بين المللي فعلي را به چالش مي طلبيدند و مي خواستند هنجارهاي تحميل شده آمريكا بر جهان را تغيير دهند.
اين موضع كاملا مشابه چشم اندازي بود كه همواره از سوي كشور ميزبان يعني كوبا ارائه شده است:<سلطه طلبي آمريكا بر آزادي اقتصادي، تساوي و خودمختاري كشورها تاثيري منفي دارد.>
اما جنبش عدم تعهد از 118 كشور تشكيل شده و حدود دو سوم جمعيت جهان را در خود جا داده است و در ميان كشورهاي عضو اين جنبش كه در نشست هاي آن به سخنراني مقامات كشورهاي ضد آمريكايي مانند ايران، ونزوئلا و كوبا گوش فرا مي دهند، مقامات متحدان آمريكا مثل هند، آفريقاي جنوبي و عربستان سعودي نيز ديده مي شوند. به همين خاطر بود كه به هنگام برگزاري اين نشست، مي شد مقامات كشورهايي را ديد كه لبخندي نامطمئن به لب داشتند و احساس مي كردند مهماناني هستند كه اشتباهي به يك جشن حزبي دعوت شده اند.
اما چرا كشورهايي از اين دست، هنوز به جنبش عدم تعهد توجه دارند و در نشست هاي آن شركت مي كنند؟
اگر به تاريخچه اين جنبش نظري بيفكنيم مي بينيم كه جنبش عدم تعهد از ايده اي در ميان رهبران مستعمره هاي اروپايي سابق در دهه 1950 و 1960 ميلادي تشكيل شد كه نمي خواستند آينده شان توسط مسكو يا واشنگتن رقم بخورد. آنها مجموعه اصولي را در كنفرانس باندونگ در اندونزي مورد تاكيد قرار دادند كه شامل ارزش هاي متقابل، عدم تهاجم متقابل، عدم مداخله متقابل، برابري و همزيستي صلح آميز مي شود. اما در طول اين ساليان دراز، اين اصول به طور كامل حفظ نشدند. مثلا ايران و عراق كه هر دو عضو جنبش عدم تعهد بودند وارد جنگ شدند و هند، پاكستان نيز وضعيت مشابهي داشتند. عدم حضور اعضا در بلوك هاي ديگر هم از سوي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد مورد توجه قرار نگرفت؛ مثلا كوبا در اواخر دهه 1980 ميلادي كاملا به شوروي سابق نزديك شده بود.
البته با پايان يافتن جنگ سرد، نظم جهاني نيز تغيير يافت و دنياي دو قطبي به دنياي تك قطبي تبديل شد. اما جنبش عدم تعهد به فعاليت خود ادامه داد و گسترش يافت. مثلا كشورهايي مانند هائيتي، <سنت كيتز> و <نويس> هم در نشست اخير غير متعهد ها شركت كرده بودند.
اما كاركرد فعلي اين جنبش چيست؟ من پرسش هايي را در اين خصوص براي نمايندگان حاضر در اين نشست مطرح كردم و از آنها پرسيدم:<شما به كدام كشور ها متعهد نيستيد؟ پاسخي كه دريافت كردم اين بود كه نام جنبش، تنها يك موضوع تاريخي است و به سازمان ربطي ندارد. نماينده بلاروس، اين جنبش را <صدايي براي بي صداها> خواند و نماينده آفريقاي جنوبي آن را <مجمع كشورهاي جنوب> ناميد: يك نماينده كشورهاي حاشيه خليج فارس هم مي گفت اين نشست محلي براي ابراز ايده هايي است كه جاي ديگري مخاطب نخواهند داشت.
اما در فاصله سه ساله تشكيل نشست هاي جنبش عدم تعهد، موضعگيري خاصي از سوي اعضا مورد توجه قرار نگرفته است. كوبا تلاش داشته كه اين كسالت غير متعهد ها را تا حدي برطرف كند. تعيين دبير كل موقت و در عين حال، ايجاد شرايط لازم براي موضعگيري ديپلماتيك جنبش غير متعهد ها از جمله تلاش هاي كوبا در اين عرصه است. گفته مي شود برخي اعضاي جنبش از جمله هند، تمايل چنداني به اين مساله نداشته باشند زيرا از موضعگيري هاي احتمالي اعضاي راديكال تر اين جنبش،نگران هستند. اما شكي نيست كه نشست هاي سه سالانه جنبش عدم تعهد و بخصوص ديدارهاي دو جانبه كشورهايي كه در شرايط عادي، مناسبات گسترده اي باهم ندارند در اين نشست ها از اهميت زيادي برخوردار است و به موضعگيري هاي غير متعهدها جهت خاصي مي بخشد.

  به نقل از روزنامه  روزنامه اعتماد ملي، شماره 185