بررسي برنامه عمران ملل متحد (UNDP) درساختار و عمل
بررسي برنامه عمران ملل متحد (UNDP) درساختار و عمل
رسول حاج احمدي
چكيده:
برنامه عمران ملل متحد 21 سال پس از تشكيل
سازمان ملل با هدف توسعه كشورهاي جهان سوم تشكيل شد. زيرا در آن برهه احساس مي شد
كه برخي كشورها در حال گذران توسعه اي سريع هستند ولي برخي هنوز مقدمات پيشرفت
برايشان فراهم نشده، لذا نياز بر اين بود تا كمكي به اينگونه كشورها شود. از طرفي
به اين نتيجه رسيده شد كه توسعه فقط به حوزه اقتصادي اطلاق نمي شود بلكه پيشرفت
موضوعي همه جانبه و چند بعدي است. براي مثال آزادي هاي مدني، شركت زنان در امور
اجتماعي و .. در آن دخيل هستند و يا برخي مسائل مانند بلاياي طبيعي و يا بيماري ها
از توسعه جلوگيري مي كنند. برنامه عمران ملل متحد در روند عملكرد خود هر ساله با
شيوه ها و كمك هاي جديد سعي بر اين دارد تا به تمامي زواياي توسعه از طرق مختلف
كمك نمايد.
-----------------------------------------
برنامه عمران ملل متحد 21 سال پس از تشكيل سازمان ملل با هدف توسعه كشورهاي جهان سوم تشكيل شد. زيرا در آن برهه احساس مي شد كه برخي كشورها در حال گذران توسعه اي سريع هستند ولي برخي هنوز مقدمات پيشرفت برايشان فراهم نشده، لذا نياز بر اين بود تا كمكي به اينگونه كشورها شود. از طرفي به اين نتيجه رسيده شد كه توسعه فقط به حوزه اقتصادي اطلاق نمي شود بلكه پيشرفت موضوعي همه جانبه و چند بعدي است. براي مثال آزادي هاي مدني، شركت زنان در امور اجتماعي و .. در آن دخيل هستند و يا برخي مسائل مانند بلاياي طبيعي و يا بيماري ها از توسعه جلوگيري مي كنند. برنامه عمران ملل متحد در روند عملكرد خود هر ساله با شيوه ها و كمك هاي جديد سعي بر اين دارد تا به تمامي زواياي توسعه از طرق مختلف كمك نمايد.
سال 2000 و مطرح شدن آرمانهاي توسعه هزاره نقطه عطفي در برنامه عمران ملل متحد بود كه كشورها را ترغيب به روندي جديد در حوزه توسعه كرد. در اين پژوهش با بررسي اين آرمانها به زواياي پس از آن پرداخته مي شود.
تعريف مفاهيم:
برنامه عمران ملل متحد(UNDP):
برنامه عمران ملل متحد يكي از مجموعه سازمانهاي تخصصي زير نظر سازمان ملل متحد است كه با هدف توسعه كشورهاي توسعه نيافته يا همان جهان سوم در سال 1966 تشكيل شد. امروزه عمده فعاليت هاي اين سازمان تحت تأثير آرمانهاي توسعه هزاره قرار دارد و براي رسيدن به اين آرمانها تلاش مي كند.
آرمانهاي توسعه هزاره (MDGs):
در سپتامبر سال 2000، 189 تن از سران دولت ها اعلامیه هزاره را تصویب کردند. كه طي آن مسائلي مطرح شد كه كشورها متعهد شدند تا سال 2015 به آن دست پيدا كنند این اعلامیه یک تعهد جهانی بی سابقه و یکی از قابل اعتناترین اسناد سازمان ملل در چند سال أخیر به شمار می رود. این اعلامیه قدرت دید همگانی و مشترکی در چگونگی مقابله با برخی از چالشهای بزرگی که جهان با آن روبروست عرضه می کند.
چارچوب سازمان ملل متحد براي توسعه(UNDAF):
يك چارچوب برنامه هاي استراتژيك است كه واكنش جمعي سيستم سازمان ملل متحد را به اولويت هاي توسعه ملي در بر مي گيرد. از طريق اين چارجوب اولويت ها مشخص شده و بر اساس آن برنامه ريزي مي شود. در واقع برنامه عمران ملل متحد از طريق اين چارچوب به كشورها كمك كرده و اين كمك ها را بررسي و ارزيابي مي كند. UNDAF موضوعاتي را مشخص مي كند و پس از آن با كشورها به توافق رسيده و آن را از طريق قراردادي به امضاء مي رساند سپس در درون كشورها نسبت به موضوع، دستگاه متولي را مشخص و سندي را با هر يك از دستگاهها امضاءمي كند و برنامه هاي خود را در آن موضوع مشخص با دستگاه مربوطه تعيين مي كند. مقدمه:
زماني كه جنگ جهاني اول اتفاق افتاد آرمانگرايان وارد حوزه روابط بين الملل شده و تئوري هايي صلح محور را ارائه نمودند. آنها اولين گروهي بودند كه در حوزه فرا مرزي و روابط بين الملل شروع به نظريه پردازي كردند. آنها انسان را موجودي صلح طلب معرفي كرده و خواستار حذف جنگ از روابط ميان ملت ها شدند. در پي نظريات آنها جامعه ملل تشكيل شد. اما با رخ داد جنگ دوم جهاني تمامي نظريات آنها شكست خورد و از طرف گروه مخالف خود واقع گرايان به آرمان گرايان يا همان خيال پردازان تشبيه شدند. وقتي جنگ دوم جهاني به پايان رسيد آرمان گرايان به ليبراليسم ها تغير نام داده و مجدداً شروع به نظريه پردازي كردند.[2] سازمان ملل با هدف صلح و امنيت بين المللي تشكيل شد كه در پي همان تئوري ليبراليستي شكل گرفت. در واقع ليبراليسم ها به دنبال منافع بين المللي هستند ولي راه رسيدن به اين منافع بر خلاف واقع گرايان از خود دولت نيست بلكه از طريق روابط با ساير كشور هاست. حال مي توان گفت اگر مهمترین موضوع روابط بین الملل تا پایان جنگ جهانی دوم موضوع جنگ و صلح بود، با مشاهده و دقت عملی به نظر میرسد که اساسیترین موضوع نیمه دوم قرن بیستم و قرن بیست و یکم برای بسیاری از کشورها از جمله آن دسته کشورهایی که ما تحت عنوان "جهان سوم"[3] از آنها یاد میکنیم، موضوع توسعه یافتگی می باشد.
تشكيل سازمان ملل متحد با هدف ايجاد صلح و امنيت بين المللي براي همه كشورها كارامدي يكساني نداشت لذا سازمان ملل متحد با ايجاد برخي از سازمان هاي تخصصي زير مجموعه خود سعي بر برداشتن شكاف ميان كشورها داشت يكي از اين سازمان ها برنامه عمران ملل متحد است كه هدف آن توسعه كشورهاي در حال توسعه از طريق كمك هاي فني و مالي است. UNDP[4] (برنامه عمران سازمان ملل متحد) به کشورهای در حال توسعه کمک می کند و كشورها را تشویق به كاهش فقر،[5] توسعه ظرفیت،[6] توانمند سازی زنان،[7] ايجاد حكومت هاي دموكراتيك،[8] پيشگيري از بحران،[9] انرژي و محيط زيست[10] و كاهش بيماري هاي ايدز و هپاتيت مي كند و در اين راستا فعاليت هاي خود را برنامه ريزي مي كند. برنامه عمران ملل متحد، سازماني حامي برای تغییر و اتصال کشورها به دانش، تجربه و منابع برای کمک به انسانها در ایجاد یک زندگی بهتر است كه در اين زمينه با 177 كشور دنيا همكاري مي كند .(UNDP, January, 2013)
وظيفه برنامه عمران سازمان ملل متحد اعطاي كمك هاي فني چند جانبه و كمك به اجراي طرح هاي عمراني در كشورهاي در حال توسعه و رو به رشد است. هدف از تشكيل اين سازمان دستيابي كشورهاي در حال توسعه به رشد اقتصادي، كشاورزي، صنعتي، تجاري، بهداشت، امور فرهنگي و آموزشي، خانه سازي و مسكن، حمل و نقل و ارتباطات مي باشد(موسی زاده، 1379، صص 216- 215).
UNDP 5 شاخص اصلي دارد كه بر اين اساس فعاليت هاي خود را برنامه ريزي ميكند:
کاهش فقر و دستیابی به اهداف توسعه هزاره. 2- حکومت های دموکراتیک. 3- پیشگیری از بحران و بازیابی. 4- محیط زیست و انرژی برای توسعه پایدار.
5- كاهش بيماري ايدز و ساير بيماري هاي واگير دار.
مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سال 1965 بنا به توصيه شوراي اقتصادي و اجتماعي، سازماني را به نام " برنامه عمران ملل متحد" ايجاد كرد اين سازمان رسماً كار خود را از اول ژانويه 1966 آغاز نمود(موسی زاده، 1379، صص 216- 215).
UNDP در سال 1966 به وجود آمد تا برنامه هاي مربوط به كمك هاي تكنيكي و كمك هاي مالي(صندوق) مخصوص ملل متحد را با هم تلفيق كند كه در سال 1971، اين دو سازمان به طور كامل با هم تلفيق شدند و UNDP مستقلي را شكل دادند((Wikipedia, January, 2012.
در اين پژوهش سعي بر اين خواهد شد كه برنامه عمران ملل متحد از دو زاويه عمل و ساختار مورد بررسي قرار گرفته و نحوه عملكرد UNDP با مدل ايران بيان شود و از طرفي اين فرضيه ثابت شود كه برنامه عمران ملل متحد به توسعه كمك كرده و چهارچوب عملكرد خود را در اين راستا برنامه ريزي مي كند.
اركان UNDP:
اداره مركزي برنامه عمران ملل متحد در شهر نيويورگ است كه به اختيار كشور هاي عضو محل آن انتخاب شده است مدير برنامه اين سازمان سومين عضو ارشد سازمان ملل متحد پس از معاون سازمان ملل متحد و جانشين وي است((Wikipedia, January, 2012.
شوراي حكام، 2- سرپرست(مدير) برنامه عمران ملل متحد، 3- برنامه هاي وابسته.
شوراي حكام[11]
اين شورا داراي 48 عضو است دوره عضويت دولت هاي عضو سه سال است اعضاي شوراي حكام به وسيله شوراي اقتصادي و اجتماعي انتخاب مي شوند اعضاي مذكور بر مبناي توزيع جغرافيايي مناسب به شرح زير انتخاب مي شوند:
كشورهاي در حال توسعه: 27 كرسي (11 كرسي براي كشورهاي آفريقايي، 9 كرسي براي كشورهاي آسيايي و يوگوسلاوي و 7 كرسي براي كشورهاي آمريكاي لاتين).
كشورهاي توسعه يافته: 21 كرسي (17 كرسي براي كشورهاي اروپاي غربي و 4 كرسي براي كشورهاي اروپاي شرقي).
سرپرست(مدير)[12] و مقر برنامه عمران ملل متحد:
دبير كل سازمان ملل متحد ضمن مشورت با شوراي حكام مدير برنامه عمران ملل متحد را تعيين مي كند. اين انتصاب بايد به تأييد مجمع عمومي نيز برسد((Wikipedia, January, 2012.
مدير UNDP دارای درجه دیپلماتیک و معاون دبیر کل سازمان ملل است. وی اغلب عضو رسمی درجه سوم در سازمان پس از معاون کل و جانشین وی است (این عنوانها هرگز به صورت رسمی رتبه بندی نشده‌اند.) علاوه بر این مسئولیتها به عنوان رئیس ارشد سازمان و همچنین رئیس گروه توسعه نیز فعالیت می‌کند.
مديران(سرپرستان) سابق UNDP
مدير يا همان سرپرست برنامه عمران ملل متحد توسط دبیر کل مجمع عمومی برای مدت چهار سال منصوب و انتخاب مي شود. پل هافمن به عنوان مدیر برای اولین بار در سال 1966 منصوب شد و تا زمان بازنشستگی در سال 1972 خدمت کرد. رودلف پترسون در سال 1972، برادفورد مورس در سال 1976، ویلیام اچ دراپر 1986، جیمز گوستا در سال 1999-1993، مارک مالوخ براون 2005-1999، کمال درويس 2009-2005، و نهايتاً خانم هلن كلارك در 2013-2009 به اين سمت منصوب شدند( .(www.undp.org
برنامه عمران سازمان ملل متحد تلاش مي كند تا اطمينان حاصل شود استفاده از منابع سازمان ملل متحد در جهت كمك هاي بين المللي است.(UNDP.ir, January, 2013)
نظام هماهنگ کننده مقیم (RC)[13]
در بسیاری از کشورها، نماینده مقیم برنامه عمران سازمان ملل متحد نیز به عنوان هماهنگ کننده مقیم تیم کشوری سازمان ملل متحد خدمت می کند. هماهنگ کننده مقیم به عنوان نماینده دبیر کل سازمان ملل متحد، مسئولیت کلی و هماهنگی فعالیت های عملیاتی سازمان ملل متحد در سطح کشور را دارا می باشد كه تحت نظارت هماهنگ کننده مقیم، در حال حاضر 18 آژانس سازمان ملل متحد و برنامه های ارائه شده در ایران تشکیل و فعاليت مي كنند .(UNDP, January, 2013)
نظام هماهنگ کننده مقیم تمامی سازمانهایی که با فعالیتهای اجرای توسعه در این زمینه سر و کار دارند را هماهنگ می‌کند. هدف نظام RC، گردهم آوردن آژانسهای مختلف UN برای بهبود و کارآمدی فعالیتهای اجرایی سازمان در سطح کشور است. این هماهنگ کننده‌ها توسط UNDP، زیر نظر تیم‌های نظارتی کشوری UN در بیش از ۱۳۰ کشور، مدیریت می‌شوند که به عنوان نمایندگان معاون کل سازمان ملل، برای اجرای توسعه، در نظر گرفته شدهاند. همکاری نزدیک این اعضاء با دولتهای ملی، هماهنگ کننده‌های ساکن در شهر و اطلاع رسانی در مورد سودمندی قوانین سازمان در پشتیبانی و راهنمایی تمامی کشورهای عضو این سازمان، از جمله کار این اعضاء است. هم اكنون پس از خانم کنسوپلو ویدال بروس،[14] آقاي گري لوئيس(2013) نماینده مقیم سازمان ملل در ايران مي باشد
.(UNDP, January, 2013)
برنامه هاي وابسته:
برنامه هاي وابسته سازمان عموماً تحت عنوان صندوق هاي ويژه فعاليت مي كنند، كه عبارتند از:
صندوق توسعه ملل متحد؛ - صندوق ویژه ملل متحد برای کشورهای در حال توسعه فاقد ساحل؛ - صندوق جمعیت ملل متحد؛ - صندوق توسعه ملل متحد برای زنان؛ - صندوق امانی برای کشورهای مستعمره؛ - صندوق ملل متحد برای کاوش منابع طبیعی؛ - صندوق ملل متحد برای کمک به جبهه آزادی بخش؛ - گروه کاری بین الدولی ویژه برای همکاری های فنی میان کشورهای در حال توسعه؛ - واحد داوطلبانه ملل متحد(موسی زاده، 1379، صص 216- 215).
منابع تأمين بودجه UNDP:
مخارج سازمان از طريق كمك هاي داوطلبانه اعضاي سازمان ملل متحد و كارگزاري هاي وابسته به آن تأمين مي گردد(موسی زاده، 1379، صص 216- 215). در سال ۲۰۰۵، بودجه UNDP به طور تقریبی بالغ بر 4/44 میلیارد دلار شد که از کل این میزان، ارزش مالی غیرانحصاری متمرکز آن به طور تقریبی به ۹۲۱ میلیون دلار رسید. مشارکتهای اختصاصی و غیر متمرکز به بیش از 2/5 میلیارد دلار رسید و دیگر منابعی که به این برنامه‌ها بطور اختصاصی کمک می‌کردند به چیزی بالغ بر 02/1 میلیارد دلار رسید. بزرگترین کشور اهدا کننده، بریتانیا بود که ۲۴۵ میلیون دلار بطور منظم کمک و کشورهای دیگر، امريكا، ژاپن، هلند، نروژ، سوئد، کانادا و آلمان بودند که هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون دلار کمک کردند. برنامه عمران ملل متحد بزرگترين تاًمين كننده اعتبارات بلاعوض براي توسعه در نظام سازمان ملل متحد به شمار مي آيد. .(Wikipedia, January, 2012)
CORE 3-1 يا همان برنامه هاي اصلي
كه منابع مالي براي فعاليتهاي اصلي UNDP را فراهم مي كنند اين منابع از محل سهميه داوطلبانه كشورهاي عضو تأمين مي شود كه شاهد دو منبع زير است:
TRAC1,2[15] (هدف جهت تأمین منابع از بودجه اصلی)، كه جزو منابع اصلي UNDP مي باشد و با تركيب با ديگر منابع مالي، حمايت لازم بر اجراي برنامه هاي ملي (CP)[16] را فراهم مي كند.
TRAC3 منحصراً براي پروژه هايي در كشور هايي كه شرايط خاص توسعه را طي مي كنند اختصاص دارند و در جهت كمك براي جلوگيري از بروز بحران و بازيابي صدمات ناشي از آن بكار گرفته مي شود كه مدت آن نبايستي بيشتر از 12 ماه باشد
2-3 منابع مشاركتي در امور مالي[17]
زماني صورت مي پذيرد كه حمايت از طرف دولت سومي صورت پذيرد.
3-3 منابع موضوعي وجوه اماني[18]
روشي كه براي دريافت حمايتها از يك يا چندين منبع دولتي و غير دولتي در حمايت از موضوعي خاص، پروژه، كشور و يا منطقه به كار برده مي شود.[19]
منابع بخش خصوصي[20]
بخش خصوصي به عنوان بخش حقوقي غير دولتي است كه هميشه بصورت كمكئ مشاركتي براي پروژه يا برنامه اي بخصوص استفاده مي شود(NEX, TEHRAN: SEP 2004).
زمينه هاي اصلي فعاليت:
1- کاهش فقر و دستیابی به اهداف توسعه هزاره 2- حکومت های دموکراتیک 3- پیشگیری از بحران و بازیابی 4- محیط زیست و انرژی برای توسعه پایدار.(UNDP, January, 2013)
کاهش فقر: UNDP به کشورهاي در حال توسعه کمک می‌کند تا استراتژیهایی را برای مقابله با فقر انجام دهند و این کار را با دسترسی به فرصتهای اقتصادی و منابع و متصل شدن به خط مشيء و اهداف کشورهای پیشرفته در مورد برنامه‌های مبارزه با فقر، انجام می‌دهد. این سازمان همچنین فعالیتهایی را در سطح کلان در مورد اصلاحات تجاری، تشویق به سرمایه گذاری خارجی و معاف از مالیات با این هدف که افراد فقیر از برنامه‌های جهانی شدن نفع ببرند، انجام می‌دهد.
در سطح جهانی، UNDP از پروژه‌های مربوط به توسعه، ارتقای نقش زنان در پیشرفت و آبادانی کشور، ایجاد سازمانهای مردم‌نهاد، همکاری بین دولتها و وامهای خارجی حمایت می‌کند و در این راستا، با رهبران و دولتهای محلی همکاری می‌کند تا فرصتهایی را برای توانمند شدن افراد برای ایجاد شغل و بهبود وضعیت اقتصادی فراهم آورد.
ایجاد دولت دموکراتیک: این سازمان با تهیه و ارائه مشاوره و توصیه‌های سیاسی و پشتیبانی تکنیکی و آموزش افراد در این ارتباط طرفداری خود را برای اصلاحات دموکراتیک و انجام مذاکرات و بحث های پیش رونده و استفاده از تجارت موفق دیگر کشورها و بهبود و افزایش ظرفیت پذیری نهادها و افراد اعلام کرده و کشورها را برای ایجاد چنین دولتی کمک می‌کند. این سازمان همچنین با تشویق این کشورها برای افزایش مناظرات و مذاکرات در سطح ملی و کمک به احزاب برای رسیدن به توافق بر سر برنامه‌های ملی در کشورهایی با دولت دموکرات، به آنها نیز کمک می‌کند. مقابله با بحران واصلاح و بازسازی: این سازمان تلاشهایی نیز برای کاهش خطر درگیریهای مسلحانه و یا فجایع و همچنين بازسازی شرایط پس از وقوع بحران، انجام می‌دهد. از طرفي نيز تلاشهایی را برای حمایت از دولتهای محلی و کمک به برنامه‌ریزی ها برای مشارکت با آنها، وضع استانداردها و مقررات و سیاست ها، توسعه و ارزیابی امور انجام می‌دهد.
نمونه‌ای از برنامه‌های UNDP، شامل تلاش برای کاهش سلاح‌های کشتارجمعی، استفاده از دیپلماسی و ممانعت از برنامه‌های خشونت آمیز و کاهش اثرات بلایای طبیعی است.
اصلاح و بازسازی امور شامل: خلع سلاح افراد مسلح، ایجاد صلح بین گروهها، هماهنگ سازی مبارزات سیاسی و اجتماعی، تلاش برای اسکان افراد بی‌خانمان، بهبود و اصلاح مراکز خدماتی، اصلاح سیستم‌های قضایی برای کشورهایی که پس از جنگ نیاز به بازسازی و اصلاح دارند از دیگر برنامه‌های این سازمان است.
بلاياي طبيعي[21] عاملي اساسي براي بازماندن از اهداف توسعه هزاره مي باشد و وقوع آن چشم اندازها را هر چه دورتر خواهد كرد به طور مثال زلزله رسيدن به آرمان كاهش فقر به نصف تا سال 2015 را عقب تر خواهد انداخت UNDP به دنبال روشهاي جديد و نو براي پيشگيري از بحران است.
UNDP نقشي اساسي در شناسايي كشورهاي حمايت كننده و حامي براي پشتيباني و بهبود شرايط اوليه بعد از بلاياي طبيعي را دارد
ايران يكي از مستعدترين كشورها در جهان است كه در معرض بلاياي طبيعي قرار دارد و همواره با سيل، خشكسالي و زلزله مواجه است به طوري كه 97 درصد آن روي خطوط گسل لرزه اي قرار گرفته است نمونه بارز آن در زلزله بم بود كه تقريبا 30000 كشته به همراه داشت.
لذا تقويت و افزايش مديريت بلاياي طبيعي[22] در ايران در دستور كار UNDP قرار گرفته و آن را به عنوان يك برنامه در رأس كار خود قرار داده است.
اهم فعاليت هاي UNDP توسعه برنامه جامع مديريت بحران ملي بوده است كه يك برنامه پنج ساله ملي در خصوص مديريت ريسك بلاياي طبيعي و ايجاد دوره هاي آموزشي پس از زلزله منجيل در 1990 و حمايت از برنامه هاي بازسازي چهارچوب سازمان ملل متحد براي كمك به توسعه [23](UNDAF) مي باشد.
انرژی و محیط زیست: از آنجایی که کشورهای فقیر و توسعه نیافته، تحت تأثیر سوء تخریب محیط زیست هستند و کمبود و یا عدم دسترسی این کشورها به مراکز و خدمات پاکسازی، این سازمان را بر آن داشت تا به دنبال راهکارهای زیست محیطی بگردد تا توانایی این کشورها را برای افزایش و توسعه حفاظت از محیط زیست، افزایش دهد. این سازمان به این کشورها کمک می‌کند تا ظرفیت خود را برای مقابله با این اثرات با بکار بردن روشهای ابتکاری و دعوت از دیگر احزاب برای پیشبرد پروژه‌های حساس زیست محیطی که به افراد فقیر کمک می‌کند تا زندگی و طول عمر خود را بهبود ببخشند بالا ببرد.
استراتژی محیط زیستی این سازمان روی جمع آوری و نظارت مؤثر آب، دستیابی به خدمات انرژی پایدار، مدیریت پایدار زمین برای مقابله با تخریب زمین و بیابان زایی، حفاظت از گونه‌ها و تنوع زیستی و سیاست هایی برای کنترل انتشار آلوده کننده‌های مضر و مواد تخریب کننده لایه ازن، تمرکز دارد((Wikipedia, January, 2012.
عهدنامه جهانی[24] در مجمع جهانی اقتصاد[25] در داووس، و به تاریخ 31 ژانویه 1999، کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل با به چالش كشيدن رهبران تجاری جهان آنان را به قبول و اجرای اصول جهانی حقوق بشر، معیارهای کار و محیط زیست در هر يك از حوزه های نفوذ کاری خود فرا خواند: اصل اول: شرکتها، بنگاههاي اقتصادي و بازرگانان باید در حوزه فعالیت و نفوذ خود از حقوق بشر حمایت كنند و به آن احترام بگذارند . اصل دوم: تضمین نمایند که شرکتها و بنگاههاي اقتصادي، نقشی در نقض حقوق بشر ندارند. اصل سوم: معیارهای کار شرکتها، بنگاهها و بطور كلي بخش خصوصی باید از آزادی انجمن و شناسایی مؤثر حقوق مذاكره و معامله جمعی حمایت نماید. اصل چهارم: منع هرگونه کار اجباری و به زور. اصل پنجم: لغو موثر کار کودکان. اصل ششم: منع تبعیض شغلی در کار. اصل هفتم : شرکتها و بنگاه هاي اقتصادي باید حامی رویکرد پیشگیرانه در مقابله با مشکلات محیط زیست باشند. اصل هشتم: متعهد گردند که در ارتقاء مسئولیت بزرگتر خود یعنی محافظت از محیط زیست پیشقدم شوند. اصل نهم: تشويق توسعه و گسترش فن آوری سازگار با محیط زیست (UNglobalcompact, DEC 2012). 6- آرمانهای توسعه هزاره در سپتامبر سال 2000، 189 تن از سران دولت ها اعلامیه هزاره[26] را تصویب کردند. این اعلامیه یک تعهد جهانی بی سابقه و یکی از قابل اعتناترین اسناد سازمان ملل در چند سال أخیر به شمار می رود. این اعلامیه قدرت دید همگانی و مشترکی در چگونگی مقابله با برخی از چالش های بزرگی که جهان با آن روبروست عرضه می کند.(UN, DEC 2012)
این اعلامیه منجر به ارائه هشت آرمان توسعه هزاره[27] (MDGs) گردید که تأکید آن بر تلاش براي کاهش فقر، بالا بردن کیفیت زندگی مردم، تضمین پایداری محیط زیست و بنیان گذاری مشارکتهایی به منظور تضمین جهانی شدن به نیروی مثبت تری برای توده های مردم جهان است. در این اعلامیه هدفها و يا شاخص های ویژه ای برای هر یک از این آرمانها مقررگردیده است که تا سال 2015 باید بدان دست یافت. برخی از اين آرمان ها و هدفها بر شرکتها و بخش خصوصی مستقيماً اثر مي گذارند و برخی دیگر به طور گسترده تری در توان بخشیدن به چارچوب و مرزبندي محیطی مربوط می شوند که شرکتها و بخش خصوصی باید در آن عمل کنند البته مسئولیت اصلی دستیابی به اين آرمان ها به عهده دولتها مي باشد. ولي در اين زمان بايد گفت، نیاز مبرمي به یک نظارت عالی، اصل حاکمیت قانون، رعاين موازين و حقوق بشر، تلاش پی گیرانه مبارزه با نا سازگاری و فساد و اجرای هنجارها و معیارهای بین المللی وجود دارد. همچنین، نیاز به گسترش همکاری سخاوتمندانه تر و مؤثرتر دولتها، معافیت بدهی ها و دسترسی آسان تر به بازارهای جهانی برای صدور کالا به چشم می خورد و بدیهی است فقط در چارچوب یک رهبری دولتی است که بخش خصوصی می تواند نقش سازنده تر و موثرتری ایفا نماید. بسیاری از شرکتها می پرسند آرمان های توسعه هزاره چگونه به نه اصل عهدنامه جهانی سازمان ملل[28] كه درپی می آید مربوط می شود. این عهد نامه یک شبکه آموزشی با مشارکت بخش های اصلی سازمان ملل متحد، شرکتها، مؤسسات بازرگانی، سازمان های غیر دولتي حکومتی یا ان. جی. او و اتحادیه های صنفی، کارگری یا سندیکایی است. نه اصل آن بویژه معطوف به انجام فعالیتهای مسئولانه تحت قلمرو و موازين حقوق بشر، معیارهای کار و عملکردهای همخوان با محیط زیست است. عهد نامه جهانی از شرکتها می خواهد که در چارچوب حوزه تأثیر شرکتی خود به این اصول که تمامی آن مبتنی بر معاهده نامه های بین المللی بین دولتها مي باشد پایبند باشند. این تعهد جزئی سرنوشت ساز از چگونگی حمایت شرکتها و بخش خصوصی از آرمان های توسعه هزاره است. شرکتها با ارتقاء چنین ارزش های محوری پذیرفته شده جهانی و با کاهش تأثیر منفی فعالیت های کاری خود می توانند موفق به ایفای نقش حیاتی شوند. همزمان با این عهدنامه جهانی، شمار روزافزون سایر فعالیت های ابتکاری مشوق شرکتها در پیوستن به مشارکتهای مقطعی برای نیل به آرمانهایی گسترده تر از هشت آرمان توسعه هزاره نیز مطرح شده اند. این آرمانها گاهی از محیط فعلی کار، بازار و زنجیره تأمین فراتر می روند و مناظره فزاینده ای بر سر حدود مقابله شرکتها و بنگاههای اقتصادی با این چالش ها در مقابل دولتها و سازمان های جامعه مدنی بوجود آورده اند، اما شکی نیست که بخش خصوصی می تواند نقش سازنده و مفیدی ایفا نماید. حداقل، باید تضمین کرد که فعالیت های آن ها در چارچوب قانون انجام گرفته و اثر سوئی نخواهد داشت (Developmentgoals, DEC 2012) .. حال بايد گفت آرمانهاي توسعه از بخش هاي دولتي و خصوصي چه مي خواهد:
گرسنگی و فقر شدید را ریشه کن کنند.
نسبت افرادی را که با روزی کمتر از یک دلار زندگی می کنند به نصف کاهش دهند.
نسبت کسانی را که دچار گرسنگی هستند به نصف برسانند.
نسبت افرادی را که از دسترسی مداوم به آب آشامیدنی سالم محروم هستند به نصف کاهش دهند.
زندگی حداقل 100 میلیون زاغه نشین را تا سال 2020 به حد چشمگیری بهبود بخشند.
آموزش ابتدایی همگانی را محقق سازند.
تضمین کنند که همه پسران و دختران دوره کامل تحصیلات ابتدایی را به پایان برسانند.
برابری جنسیتی را ارتقاء بخشند و زنان را توانمند سازند.
نا برابری جنسیتی را در آموزش ابتدایی و متوسطه ترجیحاً تا 2005 و در تمام سطوح تا 2015 حذف کنند.
میزان مرگ و میر کودکان را کم کنند.
نسبت مرگ و میر کودکان زیر 5 سال را تا دو سوم کاهش دهند.
بهداشت مادران را بهبود بخشند.
نسبت مرگ و میر مادران را تا سه چهارم کاهش دهند.
با گسترش بیماری ایدز و ویروس آن. مالاریا و سایر بیماری ها مبارزه کنند.
گسترش بیماری ایدز و ویروس آن را متوقف کرده و روند ابتلا به آن را كاهش دهند.
شیوع مالاریا و سایر بیماری های مهم را متوقف کرده و روند ابتلا به آنها را معکوس نمایند.
از پایداری محیط زیست اطمینان حاصل کنند.
اصول توسعه پایدار را در سیاست ها و برنامه های کشوری ادغام کنند و روند از دست رفتن منابع محیط زیست را معکوس نمایند.
مشارکتی جهانی برای توسعه ایجاد کنند.
به گسترش فزاینده تر نظام تجاری و مالی بپردازند که بر مبنای قانون، قابل پیش بینی و فارغ از تبعیض باشد. به نیازهای ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته رسیدگی کنند. این شامل دسترسی بدون سهمیه و تعرفه برای صادرات آنان، بخشش بیشتر بدهی های کشورهای فقیر به شدت بدهکار، لغو بدهی دو جانبه رسمی و کمک توسعه ای رسمی سخاوتمندانه تر برای کشورهای متعهد به کاهش فقر است.
به نیازهای خاص کشورهای فاقد دسترسی به دریای آزاد و کشورهای کوچک جزیره ای در حال توسعه رسیدگی کنند.
با مسائل بدهی کشورهای در حال توسعه از طریق اقدامات ملی و بین المللی برای تسهیل در بازپرداخت بدهی در دراز مدت به گونه ای همه جانبه برخورد کنند.
با همکاری کشورهای در حال توسعه، کار شرافتمندانه و مولّد برای جوانان ایجاد کنند.
با همکاری شرکت های داروسازی، امکان دسترسی به داروهای حیاتی ارزان قیمت را در کشورهای در حال توسعه فراهم سازند.
با همکاری بخش خصوصی، مزایای فن آوری جدید، مخصوصاً فن آوری های اطلاعات و ارتباطات را در دسترس همگان قرار دهند(UNCI, FEB 2013).
گزارش هاي سالانه UNDP و شاخص هاي آن
در اواخر دهه 1980، برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) از محبوب‌الحق اقتصاددان برجسته پاکستانی دعوت کرد به UNDP بیاید، تا در زمینه نگاه انسان‌محور به توسعه، راهبردهايی ارائه کند. محبوب‌الحق هم از سوی سازمان ملل گروهی را تشکیل داد و حاصل گزارش تحلیلی نهایی‌شان این بود که باز هم یک پله دیگر جایگاه نیروی انسانی در فرآیند توسعه را بالاتر برد و در کنار عبارت «سرمایه انسانی»[29] عبارت جدیدی تحت عنوان «توسعه انسانی»[30] را مطرح کرد و در سال 1990، اولین گزارش رسمی شاخص توسعه انسانی (HDI)[31] از سوی سازمان ملل منتشر شد. در گزارش توسعه انسانی که سازمان ملل در سال 1990 منتشر کرد، بر این امر تأکید شد که انسانها ثروت واقعی و اصلی هر ملتی هستند و هدف از فرآیند «توسعه»، ایجاد شرایطي است که انسانها از عمر طولانی، باکیفیت، زندگی سالم و سازنده‌ای بهره‌مند شوند. به طور مشخص، از 1990 تا به حال، هر ساله گزارش توسعه انسانی سازمان ملل منتشر می‌شود و کشورهای جهان را رتبه‌بندی می‌کند. روح این گزارش آن است که می‌گوید ارزیابی سطح توسعه در هر جامعه، باید بر این مبنا باشد که انسانها چقدر قدرت انتخاب دارند؟ برای رسیدن به قدرت انتخاب بیشتر برای انسانها هم، شرایط محیطی باید به گونه‌ای باشد که برابری منصفانه فرصت‌ها را ایجاد کند تا قابلیت‌های هر فرد بتواند به کارکرد[32] منجر شود. یعنی پرنده باید هم «بال» داشته باشد، و هم «فضا» و اجازه برای پرواز. اما این شاخص توسعه انسانی، خود از سه مؤلفه تشکیل می‌شود: نخست برخورداری انسانها از عمر طولانی و سلامت فیزیکی، دوم توان دانش و معرفت‌اندوزی و سوم توان دسترسی به منابع و امکانات برای برخورداری از سطح مناسب زندگی. مبنای نظری رویکرد توسعه انسانی و ارائه گزارش شاخص توسعه انسانی، این است که «توسعه» چیزی جز، «افزایش دامنه انتخاب انسانها» نیست. این رویکرد معتقد است که باید محدودیت انتخاب انسانها و قابلیت‌های ایشان ارزیابی شوند و شرایطی مناسب برای تبدیل «قابلیت‌ها» به «کارکردها» به وجود بیاید. قابلیت‌های فردی انسان مثل سلامت، درآمد، تجربه، مهارت و دانش به او اجازه انتخاب می‌دهد. اما این قابلیت‌ها زمانی تبدیل به کارکرد می‌شود که شرایط یا قابلیت‌های محیطی لازم نیز فراهم باشد. یعنی در عرصه سیاسی و اجتماعی برابری فرصت‌ها و توزیع عادلانه و منصفانه سیاسی و اجتماعی وجود داشته باشد و دسترسی به فرصتهای شغلی و منابع مالی در همه حوزه‌ها فراهم باشد تا زمینه‌های انتخاب افزایش یابد. بنابراين «توسعه انسانی» در یک کلام، به معنای «افزایش دامنه انتخاب انسانها» است. سازمان ملل متحد هرساله گزارش مشروحی در مورد رتبه‌بندی شاخص توسعه انسانی در کشورهای جهان منتشر می‌کند و در کنار آن هر سال به ارائه گزارش تحلیلی در مورد ریشه‌های بهبود یا سقوط شاخص توسعه انسانی در تعدادی از کشورها می‌پردازد. عملکرد UNDP در این زمینه قابل تحسين است. برای مثال از زمان آغاز انتشار این گزارش‌های سالانه تا به امروز، پیشرفت‌های محسوسی در کشورهای مختلف در زمینه ارتقای سطح آموزش و سطح بهداشت و سلامت شهروندان ایجاد شده است. طبیعتاً ارتقاي مستمر آموزش و سلامت، دو پایه مهم برای «برابری بیشتر در توزیع فرصت‌ها» محسوب می‌شوند که رکن اصلی «توسعه انسانی» است. اما بر اساس گزارش سال 2011، ایران حائز رتبه 88 جهان بود که این رتبه، دقیقا با رتبه سال قبل‌تر ایران، یکسان است. منتها مقدار عددی شاخص توسعه انسانی هم به صورت عددی بین صفر تا یک در گزارش سازمان ملل منعکس می‌شود، که این مقدار عددی برای ایران، در آخرین گزارش منتشره از 782 هزارم به 707 هزارم کاهش یافته است. شاخص ديگری که با همین دغدغه، یعنی توسعه انسان‌محور، محاسبه و گزارش مربوط به آن هر سال منتشر می‌شود، شاخص «کیفیت زندگی»[33] است كه از نه مؤلفه تشکیل شده است شامل: هزینه زندگی، فراغت و فرهنگ، اقتصاد، محیط زیست، آزادی، بهداشت، زيرساخت‌ها، امنیت و کیفیت آب و هوا. این شاخص از صفر تا صد درجه‌بندی شده و مثلاً فرانسه با امتیاز 82، رتبه اول را داراست، رتبه‌بندی کشورها به لحاظ درآمد سرانه هم، همه‌ساله از سوی بانک جهانی صورت می‌گیرد. البته طبیعتاً در نگاه توسعه انسان‌محور، شاخص «درآمد سرانه»، فقط یکی از شاخص‌های مرتبط با توسعه است، اما به هر حال شاخص مهمی محسوب می‌شود. براساس آخرین گزارش منتشر شده پیرامون این شاخص، بالاترین درآمد سرانه به کشور موناکو با 197 هزار و 460 دلار اختصاص دارد و پایین‌ترین سطح درآمد سرانه هم از آن لیبریا با 190 دلار است. یعنی هر شهروند لیبریایی، به طور میانگین، حدودا یک‌هزارم هر شهروند موناکو درآمد دارد که این نشان‌دهنده نابرابری بسیار زياد در درآمدهای سرانه کشورهای مختلف است. البته این برآوردها بر اساس دو روش صورت می‌گیرد، اولی روش اطلس و دیگری روش برابري قدرت خرید (ppp) است. در روش اطلس، ایران با درآمد سرانه 4 هزار و 530 دلار، در رتبه 114 قرار دارد و در روش PPP یا همان برابري قدرت خرید هم، ایران با درآمد سرانه 11 هزار و 420 دلاری، در رتبه 94 جهان است. همچنین در این گزارش در مورد «توانمندسازی زنان» بحث شده است و بيان ميكند که این توانمندسازی هم واجد ارزش ابزاری و هم واجد ارزش ذاتی است. براساس گزارش سال 2010 سازمان ملل هم، افزایش حضور زنان در فضای اقتصادی و اجتماعی جامعه، می‌تواند به ملایم‌تر شدن کل فضای جامعه منجر شده و نوعی تعادل‌بخشی و اخلاقی‌تر شدن فضای اقتصاد و اجتماع را به دنبال داشته باشد. همچنین در گزارش سال 2011 اشاره شده است که توانمندسازی زنان می‌تواند حتی بهبود وضعیت محیط زیست را بیشتر درپی داشته باشد. همچنین این گزارش به مقوله قدرت به معنای عام-هم سیاسی و اقتصادی- پرداخته است و رابطه‌اش با مقوله‌های زیست محیطی مورد ارزیابی قرار گرفته است و نشان داده است که برابری در توزیع قدرت، تأثیر مستقیمی در بهبود استانداردهای زیست محیطی خواهد داشت. در کنار این‌ها، در گزارش سال 2010 سعی شده که شاخص‌های فقر را از حالت پایه اطلاعاتي صرف درآمدي گسترش داده و هم بحث آموزش، بهداشت و تفکیک جنسیتی در فقر مورد توجه قرار گرفته شود. به طور کلی به لحاظ نظری سال به سال دامنه توجه به مفهوم توسعه انسانی گسترش می‌یابد و شاخص ارائه شده از سوی سازمان ملل هم مورد اصلاح قرار مي گيرد.
نگاه توسعه انسانی، معتقد است که همه انسانها اعم از زن یا مرد باید در صحنه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حضور داشته باشند و در نتیجه باید فرصتهای برابر و آموزش‌های برابر برای توانمندسازی ایشان فراهم شود. در گزارش سال 2011 توسعه انسانی سازمان ملل هم، به طور صریح اشاره شده است که با افزایش حضور زنان در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی، رفتارهای تحکمی و خشن کمتر شده و فضای معتدل‌تر و ملایم‌تری در عرصه‌های .(Www.bultannews , Dr vahid mahmoodi) اقتصادی و اجتماعی حاکم خواهد شد [1]
در گزارش برنامه عمران ملل متحد موضوعاتي مانند افزايش طلاق، تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصيل، مهاجرت نخبگان، پرداخت پول از جيب خود بيمار جهت معالجه، رابطه ميان كار و فراغت،[34] آلودگي و استنشاق گاز دي اكسيد كربن نيز در ارائه گزارش و رتبه كشورها حائز اهميت است.
نمونه اي از شاخص هاي توسعه انساني در ايران ( .(UNDP.ir, January, 2013
شاخص
آغاز توسعه
نتايج توسعه
در آمد كمتر از يك دلار
0.9٪(2000)
0.2% (2005)
در آمد كمتر از 2 دلار
7.3٪(2000)
3.1٪(2005)
شكاف فقر براي مواد غذايي
3.9%(2000)
1،9%(2005)
خط فقر مواد غذايي
13.5%(2000)
0.7%(2005)
كمبود وزن كودكان زير 5 سال
15.8٪(2000)
5٪(2005)
كودكان كم وزن در مناطق روستايي
13.7٪(2000)
4.1٪(2005)
ثبت نام در مدارس ابتدايي سنين 10-6 سال
85 %(2000)
98%(2005)
دريافت مدرك ابتدايي
87.1(2000)
93.4٪(2005)
دانش آموزان دختر ثبت نام در آموزش ابتدایی
79.2٪(1990)
94.3٪(2005)
نسبت زنان به مردان در آموزش عالی
37.4%(1990)
110.5%(2002)
نسبت زنان باسواد به مردان
87.9%(1990)
98.6% (2005)
سهم زنان در اشتغال دستمزدها در بخش غیر کشاورزی
10.5% (1990)
16.1 % (2005)
مرگ و میر کودکان در 1000
68 (1990)
36 ( 2005 )
نسبت مرگ و میر مادران در هر 100،000 تولد زنده
91(1990)
24(2005)
تولد با کمک پزشكان ماهر
89.6%(2000)
97.3%(2005)
پیشگیری از بارداری
49%(1990)
78.9%(2005)
منطقه حفاظت شده برای حفظ تنوع زیستی
4.6%(1997)
7.32 %(2005)
روشهاي اجرايي پروژه هاي UNDP:
روش اجرا بخشي از نحوه پيشبرد و بخشي از تدابير مديريتي برنامه يا پروژه به حساب مي آيد جزئيات اين توافقات در مرحله تهيه پروژه انجام ميشود روشها بدينگونه هستند:
اجرا توسط آژانس هاي مربوطه.[35]
اجرا توسط سازمان هاي غير دولتي(NGO).[36]
اجراي مستقيم توسط ((UNDP.
اجراي ملي(NEX).[37]
به علت مهم بودن روش NEX كه مديريت توسط دفاتر دولتي و روش مورد نظر براي كمك مؤثر در زمينه هاي زير است به توضيح آن خواهيم پرداخت:
افزايش خود-اتكايي در سطح ملي با استفاده مؤثر و تقويت توانايي هاي مديريتي و تخصصهاي فني مؤسسات ملي و افراد از طريق آموزش و اجرا.
پايداري برنامه ها و پروژه هاي عمراني از طريق مالكيت ملي و تعهد به فعاليتهاي عمراني.
كاهش حجم كاري و تطابق با برنامه هاي ملي با استفاده هر چه بيشتر از سيستم ها و راهكار هاي ملي.
از NEX زماني استفاده مي شود كه دولت از ظرفيت لازم جهت اجرا برخوردار باشد و براي هر پروژه مسئولان اجرايي ملي NEA با هماهنگي UNDP معرفي مي شوند.[38]
[39]NEAدفتري است كه مستقيماً با فعاليتهاي پروژه در ارتباط بوده و مسئوليت برنامه ريزي و مديريت ملي پروژه، گزارش دهي، حسابرسي، پايش ارزيابي، نظارت بر سازمان هاي مجري، مديريت و بازرسي مالي استفاده از منابع UNDP را عهده دار مي باشد.
سازمان مجري، پاسخگو به مسئول هماهنگي ملي و UNDP در رابطه با بازده و دستيابي به اهداف پروژه و استفاده از منابع UNDP خواهد بود. NEA مي تواند از طريق مسئول هماهنگي ملي مسئوليت اجراي پروژه را به يكي از دفاتر دولتي واگذار نمايد. اين دفتر به عنوان دفتر مجري طرح(NIA)، مسئوليت اجراي برخي فعاليت ها را به عهده خواهد گرفت. مسئول هماهنگي ملي مي تواند بيش از يكي از دفاتر زير را بعنوان مجري طرح معرفي نمايد:
وزارتخانه دولتي، يا هر سازمان دولتي ديگر.
دفتري در يكي از وزارتخانه ها.
مؤسسات دولتي يا نيمه دولتي مثل بانك مركزي، دانشگاه.
در صورتيكه مسئول هماهنگي ملي خود را به عنوان مجري طرح ملي معرفي نمايد، يكي از وزارتخانه هاي تخصصي و يا دفاتر تابع نيز مي بايستي در اجراي پروژه به عنوان مجري همكاري كنند اين همكاري مي تواند در غالب هاي زير باشد:
دفتر اجرايي.
كميته راهبري و يا ديگر روشهاي مشورتي .
روشهاي تهيه پروژه هاي UNDP:
پيشنهاد دولت.[40]
تهيه پروژه.[41]
آمار و اطلاعات پايه در مورد مشكلات.
اهداف و دستيافت هاي مورد نظر.
شاخص ها براي پايش پروژه.
گزارش دهي.
مسئوليت پايش و ارزيابي.
بودجه كافي براي پايش و ارزيابي.
چارچوب پروژه درUNDP:
شاخص هايي براي نتايج و خروجي ها.
استراتژي همكاري.
خروجي هاي مد نظر.
اهداف.
فعاليتهاي شاخص.
داده ها همراه با بودجه.
برنامه كاري.
چارچوب حقوقي.
ارزيابي پروژه از طريق كميته محلي مشاوره اي پروژه.[42]
زبان انگليسي.
امضاء پروژه.
انتصاب مسئولان مرتبط با پروژهNPD[43] , NPM[44].
جهت گيري مذاكرات طرفين (NEX Tehran: SEP 2004).
به علت اين كه مباحث زيادي در برنامه عمران ملل متحد به خصوص در حوزه هاي تهيه، اجرا و نظارت وجود دارد در اين پژوهش به دو مبحث پايش و ارزيابي كه از مباحث مهم در پروژه هاي UNDP هستند پرداخته مي شود.
ابزارهاي كليدي مديريت (رويكرد پايش[45] و ارزيابي[46]) در UNDP: براساس دستورالعمل‌هاي برنامه توسعه ملل متحد براي پروژه‌هايNEX ، اين برنامه از رويكرد مديريت نتيجه مدار پيروي ميكند. به اين معني كه فرآيند برنامه‌ريزي، اجرا، پايش و ارزيابي بر اساس تحقق بروندادهاي برنامه تنظيم شدهاند. براساس اين رويكرد، پايش و ارزيابي، ابزارهايي كليدي براي اجراي مؤثر مديريت نتيجه مدار تلقي مي‌شوند. بدين ترتيب، تمامي فرآيندها و نتايج بدون توجه به بودجه و مدت آنها، بايد پايش شوند.
3-4-8 در يك محيط نتيجه مدار، پايش و ارزيابي بر موارد زير تاكيد دارد:
يادگيري فعال از طريق كاربرد اطلاعات پايش و ارزيابي براي بهبود مستمر راهبردها، برنامه‌ها و ساير فعاليتها.
پايش پيشرفت در راستاي نتايج توسعه به جاي پايش صرف دروندادها و فرآيندهاي اجرايي.
پايش و ارزيابي نتايج در زمان واقعي و هم زمان با پيدايش آنها، به جاي پايش آنها بعنوان يك فعاليت انجام شده در گذشته.
اجراي پايش و ارزيابي بعنوان يك تمرين مشترك با شركاي توسعه‌اي.
روش: پايش، فعاليتي مستمر است كه در وحله اول، با اين هدف انجام مي شود كه نشانه‌هايي زودهنگام از كيفيت،[47] كميت[48] و به موقع بودن پيشرفت در راستاي تحقق نتايج مورد نظر را در اختيار ذينفعان اصلي پروژه، قرار دهد. بنابراين، تمام فعاليتهاي پروژه‌ها مشمول پايش مستمر از سوي مجريان و مخاطبان پروژه بر اساس شاخص‌هاي تعيين شده در برنامه پايش و ارتباطات مي‌باشند. پايش مؤثر، مستلزم ارزيابي پيشرفت پروژه نسبت به برنامه است. سند پروژه و برنامه‌هاي كار تفصيلي كه از سوي شريك اجرايي تهيه شده است، مبناي ارزيابي پيشرفت را فراهم مي‌نمايد. برنامه پايش و ارتباطات در مرحله آغازين پروژه تهيه ميشود. مقصود از برنامه پايش و ارتباطات تضمين آن است كه تمامي اشخاص ذينفع پروژه از ميزان پيشرفت آن و ساير موضوعات مربوط به پروژه مطلع شوند. برنامه پايش و ارتباطات، اشخاص ذينفع پروژه را شناسايي و ابزار و فواصل زماني ارتباطي بين آنان و پروژه را، يعني شكل‌هاي گزارش‌هاي لازم، مهلت تهيه اين گزارش‌ها و اشخاص مسئول تهيه آنها را تعريف ميكند. گزارش‌هاي پيشرفت سالانه[49]، فصلي وكيفي در چارچوب اين پروژه، بر اساس برنامه سالانه پايش و ارتباطات، و اهداف مندرج در برنامه كار سالانه، تهيه مي‌شوند. تركيب برنامه پايش و ارتباطات (كه علاوه بر برنامه سالانه اين برنامه، برنامه پايش و ارزيابي نيز است) به شرح زير خواهد بود: - هريك از فعاليتها مانند راهبردهاي ارتقاي ظرفيتها داراي جدول زماني فعاليتها است كه تاريخ‌هاي آغاز و پايان هر يك از فعاليتها را براي توليد دستاوردهاي تعريف شده، مشخص ميكند. - هريك از فعاليتها داراي شرح دستاورد است و هر آنچه كه بايد در نتيجه هر فعاليت بدست آورده شود و نيز نحوه سنجش آن را تعريف ميكند. - هريك از خروجي‌ها، مستلزم يك شاخص، وضعيت موجود در آغاز برنامه، و يك هدف است كه موارد مورد اندازه‌گيري و تغييري كه مورد انتظار است را مشخص مي‌نمايد. اين اهداف به صورت سالانه مشخص مي‌شوند تا ردگيري ميزان پيشرفت و تسهيل گزارش نويسي را امكان‌پذير نمايند. - تمامي مشخصات دستاوردها، شاخص‌ها و اهداف با همكاري شركاي اجرايي و مديريت پروژه تعيين شدهاند تا انسجام و مناسب بودن آنها را تضمين نمايند. - فعاليتهاي ارزشيابي در برنامه ارتباطات و پايش و همچنين در برنامه ارزشيابي منعكس مي‌شوند. ضروري است فعاليتهاي برنامه‌ريزي شده پايش به ارزشيابي پروژه وارد و حلقه‌هاي ارتباطي مشخص شوند.
ابزار:
ابزاري كه براي پايش اين برنامه به كار مي‌روند، به شرح زير هستند:6 جدول ثبت كيفيت: معيارهاي كيفي مقرر در شاخص‌ها، شرح محصولات و جدول زماني برنامه‌ريزي شده، در جدول ثبت كيفيت درج مي‌شوند. چنانچه تغييري ضرورت داشته باشد، محصولات توليد شده بر اساس جدول ثبت كيفيت، که به روز شده است، ارزيابي ميشود UNDP جدول ثبت كيفيت را در سامانه جهاني ATLAS خود پيگيري ميكند.
جدول ثبت مشكلات: تمامي مشكلات پروژه به منظور تسهيل پيگيري و حل و فصل در جدول مربوط ثبت و سه ماه يك بار از سوي UNDP درسامانه جهاني ATLAS به روز مي‌شوند. - جدول ثبت خطرات: اين جدول از طريق بررسي محيط خارجي كه بر اجراي پروژه تأثيرگذار است به روز ميشود و به برنامه‌هاي مديريت ريسك پروژه كمك مي‌نمايد.6 جدول ثبت درس‌هاي آموخته شده: درس‌هايي كه از پروژه آموخته مي‌شوند، بايد به طور فعال گردآوري گردد تا يادگيري و انطباق مستمر در سازمان تضمين شود. تمامي جدول‌هاي ثبت، سه ماه يك بار و بر اساس سامانه جهاني ATLAS از سوي UNDP به روز مي‌شوند.
علاوه بر برنامه ارتباط و پايش، برنامه‌هاي كار سالانه تفصيلي (جدول‌هاي فعاليت) نيز به عنوان ابزار كار براي پيگيري بهتر وظايف و اختصاص منابع به كار مي‌روند. - گزارش سه ماهه پيشرفت پروژه: پايش سه ماهه گزارش‌هاي پيشرفت، پايش جدول‌هاي خطرات، مسايل و درس‌هاي آموخته شده كه به روز باشند، گزارشي از وضعيت مالي و پيشرفت پروژه را شامل مي‌شوند. براي اين پروژه، گزارش‌هاي دو زبانه پيشرفت براي دوره هاي سه ماهه، تهيه و بين تمامي اشخاص ذينفع و شركاي اجرايي توزيع مي‌شوند.
پايش از طريق بازديدهاي ميداني: بازديد از محل به قصد پايش و يا اجرا ممكن است به صورت دوره‌اي و در صورت لزوم انجام شوند.
حسابرسي: اين پروژه ممكن است مشمول حسابرسي مستقل طبق دستورالعمل‌هاي اجراي ملي باشند.
- بازبيني سالانه: مديريت پروژه: بازبيني سالانه پروژه را طي سه ماهه چهارم، و به عنوان مبناي ارزيابي عملكرد هر پروژه انجام خواهد داد. اين بازبيني، تمامي اشخاص ذينفع كليدي پروژه و شركاي اجرايي را شامل خواهد شد و بر چارچوبي متمركز خواهد بود كه بر اساس آن پيشرفت لازم به سوي بروندادها به وجود مي‌آيد. اين بروندادها بايد با نتايج مناسب همسو باشند. ارزشيابي پروژه و نتايج مربوط، بايد به همراه پاسخ‌هاي مديريت و برنامه‌هاي اقدام تهيه شوند. اين بازبيني بر اساس مجموعه‌اي از استانداردهاي مشترك انجام خواهد شد و مشمول ارزيابي خارجي تضمين كيفي خواهد بود. اين بازبيني بايد اهداف بروندادها و نتايج بدست آمده را به روز نمايد ((UNDP.ir, January, 201.
گروههای موضوعی، نيروهای اجرايی و تيم های سازمان ملل متحد
همه "گروههای موضوعی" آژانسهای سازمان ملل، نيروهای اجرايی و تيم های وابسته به آن درباره نيازهای موارد همکاری و برنامه ريزی اجرای آن با يکديگر به توافق رسيده اند. آنها مستقيماً گزارش کار خود را به تيم کشوری سازمان ملل متحد ارائه داده و فعاليتهايشان تحت نظارت دقيق و راهنمايی دفتر هماهنگ کننده مقيم می باشد. "گروههای موضوعی" سعی دارند معاونت سازمان ملل متحد را هماهنگ و بهم پيوسته سازند تا فعاليتها و برنامه ريزيهای مشترک آنها را شناسايی و ايجاد نموده و در صورت لزوم با دولت، مددکاران، سازمانهای غيردولتی، بخشهای خصوصی و ساير شرکاء در زمينه توسعه ارتباط برقرار سازند. چهار "گروه موضوعی" مهم عبارتند از:
1-9 گروه موضوعی در زمينه روابط خارجی رئيس گروه: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد (UNIC) اعضا: UNDP, [50]UNFPA, [51]UNHCR, [52]UNICEF, [53]UNIDO, [54]UNODC, [55]WFP اهداف اين گروه ايجاد مشارکت با رسانه ها، عموم مردم و اجتماعات مدنی (شوراهای محلی و سازمانهای غيردولتی ملی و بين المللی)، و نيز ايجاد مرکز اطلاع رسانی استراتژيک، ترتيب مراسم جشن روز سازمان ملل، پشتيبانی از مبارزه برای دفاع از حقوق و اطلاعات سازمان ملل، و ترتيب فعاليت هايی به منظور دريافت کمک های مالی در خصوص تأمين هزينه برای اقدامات از پيش تعيين شده سازمان ملل می باشد.
2-9 گروه موضوعی در زمينه جنسيت و حقوق مدنی رئيس گروه: صندوق جمعيت ملل متحد [56](UNFPA) اعضا:[57] FAO, UNDP, UNICEF, UNHCR, UNODC, WFP هدف اين گروه ترويج حقوق بشر بخصوص حقوق زنان و دختران در ايران، با اقدامات مؤثر برای در نظر گرفتن موارد تفاوت جنسی در سير جريان عمده برنامه های سياسی کشور می باشد.
3-9 گروه موضوعی در زمينه عفونت و بيماری ايدز(HIV/AIDS) رئيس گروه: صندوق کودکان سازمان ملل متحد (UNICEF) اعضا: UNDP, UNFPA, UNHCR,WFP, [58]WHO اين گروه دفاع و مبارزه با گزيده ای از مسائل مربوط به بيماری ايدز (HIV/AIDS) را تسهيل می سازد و همچنين برای بهينه سازی فعاليتهای سازمان ملل متحد در ايران، در رابطه با اين بيماری ها تلاش می نمايد. و کمک می کند تا بهترين نحوه عملکرد ملی و بين المللی را در داخل کشور رايج سازد و برای پشتيبانی فنی در رابطه با فعاليت های آموزشی آن و استراتژی هايی در برنامه ريزی و پروژه های پيشگيری و پرستاری اين بيماری مساعدت می کند.
4-9 گروه موضوعی امور انسانی رئيس گروه: کميساريای عالی پناهندگان ملل متحد (UNHCR) اعضا: FAO, [59]UNAMA, UNDP, UNFPA, UNICEF, UNIDO, WFP, WHO, IOM, [60]ICRC اين گروه پس از ادغام نيروهای اجرايی افغانستان و عراق تشکيل شد. مسئوليت عمده آن تضمين يک واکنش هماهنگ در قبال نيازمنديهای انسانی مردم عراق به دنبال جنگ اخير در عراق می باشد.
5-9 گروه مديريت چارچوب توسعه همکاری سازمان ملل متحد (UNDAF) رئيس گروه: برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و سازمان برنامه و مديريت ايران اعضا :UNDP, UNICEF, UNFPA , WFP, UNODC , WHO گروه مديريت چارچوب توسعه همکاری سازمان ملل (UNDAF)، برای نظارت بر پيشرفت اين سازمان در ايران، در سپتامبر ٢۰۰٣ تشکيل شد. اين گروه، متشکل از اعضای ارشد دولت و سازمان ملل متحد، مستقيماً به تيم کشوری سازمان ملل متحد گزارش می دهد. اجرای به موقع برنامه ها و مرور بر ماتريس نتايج کار و گزارش های اين سازمان بر عهده اين گروه می باشد. گروه مديريت همچنين بر پنج "گروه موضوعی" كوچکتر درباره پنج مورد همکاری که در جلسه گاجره بين سازمان ملل متحد و دولت ( ٢٥ تا ٢٧ اوت ٢۰۰٣ ) تعيين شد، نظارت دارد. گروههای کوچکتر عبارتند از:
گروه موضوعی برای بهسازی کارآيی اقتصادی و مديريت آن و ايجاد شغل.
گروه موضوعی برای توسعه امور اجتماعی و اهداف توسعه هزاره .(MDG)
گروه موضوعی برای بالا بردن سطح حکومت خوب.
گروه موضوعی برای توسعه مداوم، مديريت بلايای طبيعی و بهره وری انرژی.
گروه موضوعی برای تسهيل در اکتساب علوم و تکنولوژی جديد در تمام زمينه های همکاری
(UNODC, FEB 2013).
چارچوب سازمان ملل متحد براي كمك به توسعه(:(UNDAF
در حال حاضر چهارده سازمان و برنامه سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران مشغول به كار هستند. يكي از آنان UNDAF است. مجموعه اين سازمانها گروه كشوري سازمان ملل متحد را تشكيل مي دهند كه توسط هماهنگ كننده مقيم سازمان ملل متحد، كه نماينده دبير كل سازمان ملل متحد در امور توسعه است، اداره مي گردند.
هدف از فعاليت هاي گروه كشوري سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران پشتيباني از تلاشهاي ملي براي دستيابي به اهداف بيانيه هزاره، كنفرانسهاي بين المللي، اجلاسهاي سران و كنوانسيون ها است.
چهارچوب سازمان ملل متحد براي كمك به توسعه (UNDAF) يك چهارچوب برنامه هاي استراتژيك است كه واكنش جمعي سيستم سازمان ملل متحد را به اولويت هاي توسعه ملي در بر مي گيرد.[61]
براساس تعريف مجمع عمومی سازمان ملل، "برنامه مشترک ارزيابی کشوری[62] "(CCA) بطور معمول وسيله ايست در دست سيستم سازمان ملل متحد برای تجزيه و تحليل وضعيت پيشرفت ملی و شناسائی عوامل مؤثر در توسعه کشور. اين برنامه (CCA)، هم فرآيند است و هم فرآورده، و در برآورد آن اولويت های ملی در نظر گرفته ميشود در حاليکه عطف توجه آن بر اهداف توسعه هزاره (MDGs) برای پيشرفت و ساير تعهدات و بر مقاصد و اهداف "اعلاميه هزاره "(MD) و کنفرانس ها و همايش های بين المللی استوار خواهد بود.
سازمان ملل متحد به اتفاق ديگر همکاران خود، بر اساس تجزيه و تحليل عمومی چالش های پيشرفت و توسعه در داخل کشور، مواردی را که نياز به توجه خاص دارند از طريق برنامه CCA مشخص ميکند. "برنامه مشترک ارزيابی کشوری"(CCA) همچنين بعنوان گامی در جهت بوجودآوردن سند "چار چوب توسعه همکاری سازمان ملل متحد"(UNDAF) برای پيشرفت بکار گرفته ميشود تا بوسيله آن عکس العمل کلی سيستم سازمان ملل متحد نسبت به منتخبی از چالش های مشخص شده را معين کرده و برنامه ريزی مشترک نمايندگی های سازمان ملل متحد در ايران را پايه گزاری نمايد.
"تيم کشوری سازمان ملل متحد" با همکاری مقامات متقابل ملی و بين المللی، تشکيل اولين (برنامه مشترک ارزيابی کشوری (را برای ايران در ماه اوت ٢۰۰٣ قطعی نمود.
به دنبال برآورد "برنامه مشترک ارزيابی کشوری "(CCA) و اشاعه آن به ايران، در ماه ژوئن ٢۰۰۳، گروه فعال در ارتباط با عمليات کشوری سازمان ملل با همکاران ملی خود برای پايه گزاری، "چارچوب توسعه همکاری سازمان ملل"(UNDAF) شروع به کار کرد. عمليات با برگزاری جلسه ای در تاريخ ٢٧-٢٥ اوت ٢۰۰٣ برای تعيين اولويت ها در محل گاجره آغاز گرديد. شرکت کنندگان اعضای دولت، سازمانهای غير دولتی[63] (NGO) و نمايندگان واحد های مقيم و غير مقيم سازمان ملل متحد را تشکيل می دادند. هدف عمده از تشکيل اين جلسه شناسايی اولويت ها جهت تشريک مساعی کشور و سازمان ملل ظرف چهار سال آتی بود. اين جلسه همچنين فرصت مناسبی برای مذاکره دولت و سازمان ملل درباره نکات مهم و مورد نظر دو طرف، جهت توسعه کشور ايجاد کرد.
اهداف UNDAF (2010- 2005 که تا پایان 2011 تمدید شد):
تقويت ظرفيتها و توانايی ها برای تحصيل "اهداف توسعه هزاره "(MDGs).
ترويج و بهبود اداره بهينه کشور.
توسعه بادوام، مديريت بحران و صوانح کارايی انرژی.
بهينه سازی تحصيل اقتصاد و مديريت، و افزايش فرصت های شغلی.
تهيه ابزار انتقال علوم و تکنولوژی در همه زمينه های همکاری.
نمونه عملكرد يكي از اهدافUNDAF (مديريت بحران)در ايران:
بین ایران و UNDP همکاری ثمربخشی در زمینه مدیریت بلایا پس از زلزله 1990 منجیل در امر نقشه کشی از مناطق در معرض خطر زلزله به وجود آمد. این همکاری طی سال ها به تدریج از طریق اجرای چند برنامه برای تقویت ظرفیت های ملی در زمینه آمادگی و کاهش ریسک بلایا گسترش یافت. طرح جامع ملی مدیریت بلایا با حمایت برنامه توسعه ملل متحد تدوین و در آوریل 2003 به تصویب کابینه رسید. این طرح که چارچوبی برای مدیریت وضعیت های اضطراری در سطوح ملی، استانی و محلی در جریان مراحل آمادگی، کاهش و بازیافت ارائه شد بعد ها جای خود را به برنامه جدید مدیریت بلایا برمبنای قانون مدیریت ریسک بلایای سال 2007 داد. برنامه عمران ملل متحد از تلاش ها برای احیاء شهرهای بم، زرند و لرستان پس از زلزله نیز به شدت حمایت کرد.
با شناسایی وضعیت ایران از نظر بالا بودن احتمال خطر وقوع بلایا و تجدید تعهد دولت ایران و سازمان ملل برای کاهش خطرهای بلاهای آینده پس از زلزله بم، چارچوب یاری عمران ملل متحد ( (UNDAF مدیریت خطر پذیری بلایا را به عنوان یک حوزه برنامه ریزی اصلی در اولویت قرار داد. متعاقباً به پیروی از هدف های مشترک [64]CPAP برنامه عمران ملل متحد و دولت ایران یک برنامه مشترک ملی پنج ساله مدیریت خطر پذیری بلایا (2010- 2005 که تا پایان 2011 تمدید شد) را تدوین کردند که بر سه عنصر اصلی و فرعی زیر متمرکز بود
1-1-10 اصلاح دسترسی به اطلاعات درباره مدیریت و خطرپذیری بلایا:
بهبود مدیریت اطلاعات ریسک ها و به اشتراک گذاشتن اطلاعات در تمامی سازمان های مربوطه نیازی مستمر در ایران است. اطلاعات مربوط به خطر در سازمان های مختلف مستقر بوده و گردآوری داده ها منظم نبوده یا با ضابطه های گوناگون گردآوری می شده اند. بنا براین این عنصر به دنبال دسترسی به بروندادهای زیر بوده است:
ایجاد یک پورتال اطلاعات مربوط به مدیریت ملی ریسک بلایا(IP) .
ایجاد پایگاه داده ها / فهرست ملی بلایا، .DesInventar
تهیه گزارش ریسک بلایای ایران.
تقویت ظرفیت ها در سطوح شهر و جامعه برای مدیریت مؤثر خطرپذیری زلزله شهری[65](UERM):
ایمنی و آمادگی مدرسه.
بیمارستان های امن.
مدیریت جامعه محور خطرپذیری بلایا ( ایمنی همسایه).
سناریوی زلزله شهر، برنامه های آمادگی و پاسخ.
مجموعه اقدامات برای آموزش و بالا بردن آگاهی عمومی.
تقویت فرایند صدور جواز ساختمان.
درونداد اصلی برنامه در زمینه ظرفیت سازی به شکل آموزش به وسیله شرکت های بین المللی و حمایت از سوی مشاوران ملی بود. بیش از 35 نوع مختلف آموزش بین 2005 تا 2010 در تهران و استان ها درباره جنبه های گوناگون این عنصر انجام شد.
تسهیل مشارکت و تسهیم دانش برای مدیریت خطر پذیری بلایا (DRM)[66] در سطح زیر منطقه ای:
مفاهیم و ضابطه های مدیریت و کاهش خطر پذیری بلایا در برنامه ها و سیاست های توسعه ملی گنجانده شده، و ظرفیت های نهادی، عملیاتی و هماهنگی برای کاهش مؤثر خطر پذیری بلایا و پاسخ تقویت شده باشند.
ظرفیت های ملی و محلی تقویت شده باشند تا پایش دقیق و هشدارهای زودهنگام مربوط به خطرپذیری حوادث تضمین شود.
همه جوامع، به ویژه آن ها که بیشتر در معرض خطرند، توانایی های بیشتر برای پیشگیری، آمادگی، پاسخ و احیاء از بلایا را داشته باشند(UNDP, January, 2013).
2-10 UNDAF (2012-2016)
سند جامع همکاری های پنجساله دولت ایران و سازمان ملل متحد شامل حوزه های بهداشت و درمان، محیط زیست، کاهش فقر، مدیریت بحران و مبارزه با مواد مخدر در شهریور 1390 به امضاء وزارت امور خارجه و نماینده مقیم سازمان ملل در ایران رسید.براساس این سند، وزارتخانه ها و نهادهای مسئول دولتی با همکاری آژانس های همکار در سازمان ملل برنامه های حوزه ای مربوطه را برای پنجسال آینده تهیه نمودند.
1-2-10 UNDAF (2012-2016) و موضوع مديريت بحران
پس از اينكه UNDAF جديد تصويب شد گروههاي مربوطه در حوزه هاي مذكور در اين چارچوب همكاري وارد عمل شدند كه ما به عنوان مثال حوزه مديريت بحران را مطرح مي كنيم كه يكي از موضوعات مذكور در چارچوب همكاري برنامه ملل متحد است.
سند پروژه اي ميان جمهوري اسلامي ايران و برنامه عمران ملل متحد با موضوع تقویت کاهش خطرپذیری بلایا در جمهوری اسلامی ایران در روز يكشنبه مورخ 15/11/1391 امضاء شد. تاریخ اجراي اين سند پروژه، از ژانویه 2013 تا دسامبر 2016 مي باشد.
سازمان های طرف همکاری در اجرای این برنامه تحت هدایت سازمان مدیریت بحران و طرفهاي همكار كه شامل معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور [67](SPAS) مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی[68]؛(BHRC) سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران [69]؛(TDMMO) و جمعیت هلال احمر در راستاي اهداف سند مذكور حركت خواهند كرد. هیأت مدیره برنامه[70] به عنوان مکانیسم هماهنگی و نظارتی برنامه با ریاست سازمان مدیریت بحران و عضویت 4 سازمان مجری طرف قرارداد به صورت منظم نحوه اجرا و هماهنگی میان سازمان های مجری و پیشرفت برنامه را مورد بررسی قرار داده و گزارش های منظم برنامه را به کمیته تصمیم گیری برنامه پنجساله،[71] ارائه خواهد نمود.
اين همكاري را مي توان در راستاي برنامه پنجم توسعه ملي دانست. برنامه پنجم توسعه ملی جمهوری اسلامی ایران (2015-2011) به مسأله مدیریت و کاهش خطر پذیری بلایا در چند زمینه، از جمله افزایش و اصلاح پاسخ و آمادگی در برابر بلایا، بهتر کردن ضابطه ها و مقررات ساختمان سازی و تدابیر پیشگیری از زلزله، بهبود ایمنی در مناطق مسکونی روستایی، و در اقدام اساسی دیگری، اختصاص 2% بودجه ملی سالانه به مدیریت و کاهش خطر پذیری بلایا، رسیدگی و توجه کرده است.
انتظارات از سند پروژه:
خروجي1 پیشرفت ظرفیت های نهادی برای برنامه های چند بخشی مدیریت و کاهش خطرپذیری بلایا.
خروجي2 حمایت از ظرفیت های نهادی برای طرح های احتیاطی مدیریت بلایا و ضابطه های ارزیابی خطر در نواحی شهری.
خروجي تقویت مدیریت و کاهش خطر شهری.
خروجي آماده شدن طرح آمادگی کاهش خطرپذیری بلایاي زلزله تهران.
خروجي توسعه ظرفیت های نهادی در مدیریت و کاهش خطرپذیری بلایا.
خروجي حمایت از ظرفیت های ملی برای مدیریت ریسک بلایای جامعه محور در مدیریت زلزله و سیل شهری ( سند آندف، تهران، بهمن 2013).
نتيجه گيري:
برنامه عمران ملل متحدUNDP با هدف توسعه كشورها در سال 1966 تشكيل شد تا كشورهاي توسعه نيافته را كمك كرده و كاري كند تا دانش در يك نقطه از جهان محصور نمانده و گسترش پيدا كند. لذا برنامه عمران ملل متحد تمامي اهداف خود را در اين خصوص برنامه ريزي مي كند. با گذشت زمان و گسترش پيدا كردن مسئله توسعه در سطح جهاني كشورها به اين نتيجه رسيدن كه تنها ثروت مادي نيست كه به پيشرفت و توسعه منجر مي شود توسعه مفهومي بسيار گسترده است كه هر يك از زواياي اين گستردگي به آن كمك مي كند. از طرفي برخي عوامل بازدانده در توسعه وجود دارد كه از سرعت روند توسعه مي كاهد و حتي در برخي موارد آن را متوقف مي كند مثلاً بلاياي طبيعي، مانند سيل، زلزله و.... كه مي توان گفت در برخي موارد توانسته توسعه كشورها را متوقف كرده و يا حتي از آن جلوگيري كند. لذا برنامه عمران ملل متحد 2 كار مهم و اساسي داشت 1- كاهش شدت اثر مسائلي كه به صورت متغير هاي نا خواسته وارد روند توسعه مي شوند و كشورهايي را كه آمادگي كافي ندارند دچار آسيب مي كند مانند بلاياي طبيعي، افزايش بيماري هاي واگير دار و مبارزات مسلحانه. 2- اجراي برخي زواياي توسعه كه يا هنوز توسط دولت ها شروع نشده و يا روند آن بسيار كند است. در اين خصوص از طريق برنامه هاي آموزشي كه در كشورها پياده مي كند سعي بر افزايش آگاهي هاي عمومي دارد مانند آن چيزي كه در چهارچوب همكاري برنامه ملل متحد UNDAF ديديم.
بايد گفت عملكرد برنامه عمران ملل متحد و ساير سازمانهاي تخصصي زير مجموعه سازمان ملل متحد پس از سال 2000 و بيانيه توسعه هزاره كه 189 كشور با آن موافقت كردند بسيار افزايش يافت.بسياري از كشورها متعهد شدند كه تا سال 2015 به مجموعه از اهداف مانند كاهش فقر به نصف، حذف نابرابري جنسيتي، كاهش مرگ و مير كودكان و مادران و... دست پيدا كنندو اين موجب سريعتر شدن روند عملكرد برنامه ملل متحد شد كه ما نمونه آن را مي توانيم در پروژه ها و اسنادي كه در راستاي چهاچوب همكاري ملل متحد UNDAF امضاء مي شود مشاهده كنيم. در چهاچوب اول مشاهده كرديم كه نتايجي مانند ايمني مدارس و بيمارستانها، افزايش سطح آگاهي ها در مدارس و... را در پي داشت و همچنين در عملكرد برنامه مشاهده مي كنيم كه روند كمك تداوم مناسبي دارد به طوري كه UNDAF جديد با موضوعاتي جديد ميان جمهوري اسلامي ايران و برنامه عمران ملل متحد در سال 2012 به امضاء رسيد كه كه اولين سند آن در تاريخ 15/11/91 ميان سازمان مديريت بحران و برنامه عمران ملل متحد در خصوص كاهش خطر پذيري حوادث امضاء شد و مي بايستي منتظر نتايج آن بود.
فهرست منابع
Www.Undp.org
Www.Wikipedia.org
Www.Undp.org.ir
Www.Noormags.com
Www.unglobalcompact.org
Www.Developmentgoals.org
Www.UNCI-ir.org
Www.un.org
Taakharedonya.blogfa.com
Www.bultannews.com(Dr vahid mahmoodi).
UNDP, NATIONAL EXECUTION GUIDELINE, (TEHRAN: SEP 2004).
رضا موسي زاده، سازمان هاي بين المللي، چاپ چهاردهم، تهران:نشر ميزان، 1379.
سند UNDAF، برنامه عمران ملل متحد، تهران: 1392.
[1] . كارشناسي ارشد، روابط بين الملل،Rasoul.hajahmadi@yahoo.com .
[2] طبق فلسفه لاكاتوش، در علوم اجتماعي نظريات از بين نمي روند بلكه با تغيري در حاشيه هاي نظريه خود يعني موضوعاتي كه جزو محور اصلي نظريه نيستند، تغير نام داده و با همان ماهيت و جوهره دوباره شروع به فعاليت مي كنند.
[3] جهان سوم و پایگاه سوم تعابیری بودند که در سالهای ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ در فرانسه رایج شدند. پیتر ورسی در آوریل ۱۹۴۹ به استفاده کلود بورده از این اصطلاح اشاره کرده است. اما ژوزف لاو معتقد است ریشه این واژه را باید در اصطلاح موقعیت سوم به اسپانیایی: (Dritte-position) جست. کلمه‌ای که خوان پرون آن را در ۱۹۴۹ به کار برد. ژوزف لاو کاربرد عام جهان سوم را مربوط به دوران پس از کنفرانس باندونگ ۱۹۵۵ می‌داند.
[4] United nation development
[5] Poverty reduction
[6] Capacity development
[7] Women's empowerment
[8] Democratic governance
[9] Crisis prevention
[10] Environment & Energy
[11] Board of Governors
[12] Administrator
[13] United Nations Resident Coordinator
[14] Consuelo Vidal Bruce
[15] Target for Resource Assignment from Core
[16] Country Programme
[17] Cost Sharing
[18] Trust Fund Resources
[19] يكي از اين تسهيلات زيست محيط جهاني(GEF) مي باشد.
[20] Prirate Sector Resources
[21]Disaster
[22] Disaster Managment
[23] United Nations Development Assistance Framework
[24] Global Compact
[25] World Economic Forum
[26] Millennium Declaration
[27] Millennium Development Goals
[28] UN Global Compact
[29] Human Capital
[30] Human Development
[31] Human Development Index
[32] function
[33] Quality life
[34] ممكن است در برخي كشورها درآمد سرانه بالا باشد ولي مشاهده شده كه نتيجه آن دو شغلي بودن افراد است. اين امر موجب مي شود تا افراد از موضوعاتي مانند: تفريح، تحصيل، در كنار خانواده بودن، انجام به موقع امور پزشكي، تربيت فرزندان و... باز بمانند كه اين نمي تواند براي كشورها درآمد سرانه ايده آل محسوب شود.
[35] UN Agencies
[36] Non-governmental organization
[37] National Execution
[38] در جمهوری اسلامی ایران اداره کل همکاریهای اقتصادی بین المللی و سازمانهای تخصصی وزارت امور خارجه مسئول هماهنگی ملی و نقطه تماس برای تمامی مکاتبات در رابطه با برنامه ها و پروژه ها UNDP می باشد.
[39] National Executing Agency
[40] Government Proposal
[41] Project Formulation
[42] Local Project Advisory Committee
[43] National Project Director
[44] National Project Manager
[45] Monitoring
[46] Evaluation
[47] Quality
[48] Quantity
[49] Annual progress reports
[50] United Nations Fund for Population Activities
[51] United Nations High Commissioner for Refugees
[52] United Nations International Children's Emergency Fund
[53] United Nations Industrial Development Organization
[54] United Nations Office on Drugs and Crime
[55] World Food Programme
[56] United Nations Fund for Population Activities
[57] Food and Agriculture Organization
[58] World Health Organization
[59] United Nations Assistance Mission in Afghanistan
[60] International Committee of the Red Cross
[61] United Nations Office on Drugs and Crime
[62] Common Country Assessment
[63] Non-governmental organization
[64] COUNTRY PROGRAME ACTION PLAN
[65] Urban Earthquake Risk Management
[66] Disaster Risk Management
[67] Strategic Planning and Supervision
[68] Building and Housing Research Center
[69] Tehran Disaster Mitigation and Management Organization
[70] Outcome Board
[71] UNDAF Steering Committee Normal 0 false false false false EN-US X-NONE
-----------------------------------------
برنامه عمران ملل متحد 21 سال پس از تشكيل سازمان ملل با هدف توسعه كشورهاي جهان سوم تشكيل شد. زيرا در آن برهه احساس مي شد كه برخي كشورها در حال گذران توسعه اي سريع هستند ولي برخي هنوز مقدمات پيشرفت برايشان فراهم نشده، لذا نياز بر اين بود تا كمكي به اينگونه كشورها شود. از طرفي به اين نتيجه رسيده شد كه توسعه فقط به حوزه اقتصادي اطلاق نمي شود بلكه پيشرفت موضوعي همه جانبه و چند بعدي است. براي مثال آزادي هاي مدني، شركت زنان در امور اجتماعي و .. در آن دخيل هستند و يا برخي مسائل مانند بلاياي طبيعي و يا بيماري ها از توسعه جلوگيري مي كنند. برنامه عمران ملل متحد در روند عملكرد خود هر ساله با شيوه ها و كمك هاي جديد سعي بر اين دارد تا به تمامي زواياي توسعه از طرق مختلف كمك نمايد.
سال 2000 و مطرح شدن آرمانهاي توسعه هزاره نقطه عطفي در برنامه عمران ملل متحد بود كه كشورها را ترغيب به روندي جديد در حوزه توسعه كرد. در اين پژوهش با بررسي اين آرمانها به زواياي پس از آن پرداخته مي شود.
تعريف مفاهيم:
برنامه عمران ملل متحد(UNDP):
برنامه عمران ملل متحد يكي از مجموعه سازمانهاي تخصصي زير نظر سازمان ملل متحد است كه با هدف توسعه كشورهاي توسعه نيافته يا همان جهان سوم در سال 1966 تشكيل شد. امروزه عمده فعاليت هاي اين سازمان تحت تأثير آرمانهاي توسعه هزاره قرار دارد و براي رسيدن به اين آرمانها تلاش مي كند.
آرمانهاي توسعه هزاره (MDGs):
در سپتامبر سال 2000، 189 تن از سران دولت ها اعلامیه هزاره را تصویب کردند. كه طي آن مسائلي مطرح شد كه كشورها متعهد شدند تا سال 2015 به آن دست پيدا كنند این اعلامیه یک تعهد جهانی بی سابقه و یکی از قابل اعتناترین اسناد سازمان ملل در چند سال أخیر به شمار می رود. این اعلامیه قدرت دید همگانی و مشترکی در چگونگی مقابله با برخی از چالشهای بزرگی که جهان با آن روبروست عرضه می کند.
چارچوب سازمان ملل متحد براي توسعه(UNDAF):
يك چارچوب برنامه هاي استراتژيك است كه واكنش جمعي سيستم سازمان ملل متحد را به اولويت هاي توسعه ملي در بر مي گيرد. از طريق اين چارجوب اولويت ها مشخص شده و بر اساس آن برنامه ريزي مي شود. در واقع برنامه عمران ملل متحد از طريق اين چارچوب به كشورها كمك كرده و اين كمك ها را بررسي و ارزيابي مي كند. UNDAF موضوعاتي را مشخص مي كند و پس از آن با كشورها به توافق رسيده و آن را از طريق قراردادي به امضاء مي رساند سپس در درون كشورها نسبت به موضوع، دستگاه متولي را مشخص و سندي را با هر يك از دستگاهها امضاءمي كند و برنامه هاي خود را در آن موضوع مشخص با دستگاه مربوطه تعيين مي كند. مقدمه:
زماني كه جنگ جهاني اول اتفاق افتاد آرمانگرايان وارد حوزه روابط بين الملل شده و تئوري هايي صلح محور را ارائه نمودند. آنها اولين گروهي بودند كه در حوزه فرا مرزي و روابط بين الملل شروع به نظريه پردازي كردند. آنها انسان را موجودي صلح طلب معرفي كرده و خواستار حذف جنگ از روابط ميان ملت ها شدند. در پي نظريات آنها جامعه ملل تشكيل شد. اما با رخ داد جنگ دوم جهاني تمامي نظريات آنها شكست خورد و از طرف گروه مخالف خود واقع گرايان به آرمان گرايان يا همان خيال پردازان تشبيه شدند. وقتي جنگ دوم جهاني به پايان رسيد آرمان گرايان به ليبراليسم ها تغير نام داده و مجدداً شروع به نظريه پردازي كردند.[2] سازمان ملل با هدف صلح و امنيت بين المللي تشكيل شد كه در پي همان تئوري ليبراليستي شكل گرفت. در واقع ليبراليسم ها به دنبال منافع بين المللي هستند ولي راه رسيدن به اين منافع بر خلاف واقع گرايان از خود دولت نيست بلكه از طريق روابط با ساير كشور هاست. حال مي توان گفت اگر مهمترین موضوع روابط بین الملل تا پایان جنگ جهانی دوم موضوع جنگ و صلح بود، با مشاهده و دقت عملی به نظر میرسد که اساسیترین موضوع نیمه دوم قرن بیستم و قرن بیست و یکم برای بسیاری از کشورها از جمله آن دسته کشورهایی که ما تحت عنوان "جهان سوم"[3] از آنها یاد میکنیم، موضوع توسعه یافتگی می باشد.
تشكيل سازمان ملل متحد با هدف ايجاد صلح و امنيت بين المللي براي همه كشورها كارامدي يكساني نداشت لذا سازمان ملل متحد با ايجاد برخي از سازمان هاي تخصصي زير مجموعه خود سعي بر برداشتن شكاف ميان كشورها داشت يكي از اين سازمان ها برنامه عمران ملل متحد است كه هدف آن توسعه كشورهاي در حال توسعه از طريق كمك هاي فني و مالي است. UNDP[4] (برنامه عمران سازمان ملل متحد) به کشورهای در حال توسعه کمک می کند و كشورها را تشویق به كاهش فقر،[5] توسعه ظرفیت،[6] توانمند سازی زنان،[7] ايجاد حكومت هاي دموكراتيك،[8] پيشگيري از بحران،[9] انرژي و محيط زيست[10] و كاهش بيماري هاي ايدز و هپاتيت مي كند و در اين راستا فعاليت هاي خود را برنامه ريزي مي كند. برنامه عمران ملل متحد، سازماني حامي برای تغییر و اتصال کشورها به دانش، تجربه و منابع برای کمک به انسانها در ایجاد یک زندگی بهتر است كه در اين زمينه با 177 كشور دنيا همكاري مي كند .(UNDP, January, 2013)
وظيفه برنامه عمران سازمان ملل متحد اعطاي كمك هاي فني چند جانبه و كمك به اجراي طرح هاي عمراني در كشورهاي در حال توسعه و رو به رشد است. هدف از تشكيل اين سازمان دستيابي كشورهاي در حال توسعه به رشد اقتصادي، كشاورزي، صنعتي، تجاري، بهداشت، امور فرهنگي و آموزشي، خانه سازي و مسكن، حمل و نقل و ارتباطات مي باشد(موسی زاده، 1379، صص 216- 215).
UNDP 5 شاخص اصلي دارد كه بر اين اساس فعاليت هاي خود را برنامه ريزي ميكند:
کاهش فقر و دستیابی به اهداف توسعه هزاره. 2- حکومت های دموکراتیک. 3- پیشگیری از بحران و بازیابی. 4- محیط زیست و انرژی برای توسعه پایدار.
5- كاهش بيماري ايدز و ساير بيماري هاي واگير دار.
مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سال 1965 بنا به توصيه شوراي اقتصادي و اجتماعي، سازماني را به نام " برنامه عمران ملل متحد" ايجاد كرد اين سازمان رسماً كار خود را از اول ژانويه 1966 آغاز نمود(موسی زاده، 1379، صص 216- 215).
UNDP در سال 1966 به وجود آمد تا برنامه هاي مربوط به كمك هاي تكنيكي و كمك هاي مالي(صندوق) مخصوص ملل متحد را با هم تلفيق كند كه در سال 1971، اين دو سازمان به طور كامل با هم تلفيق شدند و UNDP مستقلي را شكل دادند((Wikipedia, January, 2012.
در اين پژوهش سعي بر اين خواهد شد كه برنامه عمران ملل متحد از دو زاويه عمل و ساختار مورد بررسي قرار گرفته و نحوه عملكرد UNDP با مدل ايران بيان شود و از طرفي اين فرضيه ثابت شود كه برنامه عمران ملل متحد به توسعه كمك كرده و چهارچوب عملكرد خود را در اين راستا برنامه ريزي مي كند.
اركان UNDP:
اداره مركزي برنامه عمران ملل متحد در شهر نيويورگ است كه به اختيار كشور هاي عضو محل آن انتخاب شده است مدير برنامه اين سازمان سومين عضو ارشد سازمان ملل متحد پس از معاون سازمان ملل متحد و جانشين وي است((Wikipedia, January, 2012.
شوراي حكام، 2- سرپرست(مدير) برنامه عمران ملل متحد، 3- برنامه هاي وابسته.
شوراي حكام[11]
اين شورا داراي 48 عضو است دوره عضويت دولت هاي عضو سه سال است اعضاي شوراي حكام به وسيله شوراي اقتصادي و اجتماعي انتخاب مي شوند اعضاي مذكور بر مبناي توزيع جغرافيايي مناسب به شرح زير انتخاب مي شوند:
كشورهاي در حال توسعه: 27 كرسي (11 كرسي براي كشورهاي آفريقايي، 9 كرسي براي كشورهاي آسيايي و يوگوسلاوي و 7 كرسي براي كشورهاي آمريكاي لاتين).
كشورهاي توسعه يافته: 21 كرسي (17 كرسي براي كشورهاي اروپاي غربي و 4 كرسي براي كشورهاي اروپاي شرقي).
سرپرست(مدير)[12] و مقر برنامه عمران ملل متحد:
دبير كل سازمان ملل متحد ضمن مشورت با شوراي حكام مدير برنامه عمران ملل متحد را تعيين مي كند. اين انتصاب بايد به تأييد مجمع عمومي نيز برسد((Wikipedia, January, 2012.
مدير UNDP دارای درجه دیپلماتیک و معاون دبیر کل سازمان ملل است. وی اغلب عضو رسمی درجه سوم در سازمان پس از معاون کل و جانشین وی است (این عنوانها هرگز به صورت رسمی رتبه بندی نشده‌اند.) علاوه بر این مسئولیتها به عنوان رئیس ارشد سازمان و همچنین رئیس گروه توسعه نیز فعالیت می‌کند.
مديران(سرپرستان) سابق UNDP
مدير يا همان سرپرست برنامه عمران ملل متحد توسط دبیر کل مجمع عمومی برای مدت چهار سال منصوب و انتخاب مي شود. پل هافمن به عنوان مدیر برای اولین بار در سال 1966 منصوب شد و تا زمان بازنشستگی در سال 1972 خدمت کرد. رودلف پترسون در سال 1972، برادفورد مورس در سال 1976، ویلیام اچ دراپر 1986، جیمز گوستا در سال 1999-1993، مارک مالوخ براون 2005-1999، کمال درويس 2009-2005، و نهايتاً خانم هلن كلارك در 2013-2009 به اين سمت منصوب شدند( .(www.undp.org
برنامه عمران سازمان ملل متحد تلاش مي كند تا اطمينان حاصل شود استفاده از منابع سازمان ملل متحد در جهت كمك هاي بين المللي است.(UNDP.ir, January, 2013)
نظام هماهنگ کننده مقیم (RC)[13]
در بسیاری از کشورها، نماینده مقیم برنامه عمران سازمان ملل متحد نیز به عنوان هماهنگ کننده مقیم تیم کشوری سازمان ملل متحد خدمت می کند. هماهنگ کننده مقیم به عنوان نماینده دبیر کل سازمان ملل متحد، مسئولیت کلی و هماهنگی فعالیت های عملیاتی سازمان ملل متحد در سطح کشور را دارا می باشد كه تحت نظارت هماهنگ کننده مقیم، در حال حاضر 18 آژانس سازمان ملل متحد و برنامه های ارائه شده در ایران تشکیل و فعاليت مي كنند .(UNDP, January, 2013)
نظام هماهنگ کننده مقیم تمامی سازمانهایی که با فعالیتهای اجرای توسعه در این زمینه سر و کار دارند را هماهنگ می‌کند. هدف نظام RC، گردهم آوردن آژانسهای مختلف UN برای بهبود و کارآمدی فعالیتهای اجرایی سازمان در سطح کشور است. این هماهنگ کننده‌ها توسط UNDP، زیر نظر تیم‌های نظارتی کشوری UN در بیش از ۱۳۰ کشور، مدیریت می‌شوند که به عنوان نمایندگان معاون کل سازمان ملل، برای اجرای توسعه، در نظر گرفته شدهاند. همکاری نزدیک این اعضاء با دولتهای ملی، هماهنگ کننده‌های ساکن در شهر و اطلاع رسانی در مورد سودمندی قوانین سازمان در پشتیبانی و راهنمایی تمامی کشورهای عضو این سازمان، از جمله کار این اعضاء است. هم اكنون پس از خانم کنسوپلو ویدال بروس،[14] آقاي گري لوئيس(2013) نماینده مقیم سازمان ملل در ايران مي باشد
.(UNDP, January, 2013)
برنامه هاي وابسته:
برنامه هاي وابسته سازمان عموماً تحت عنوان صندوق هاي ويژه فعاليت مي كنند، كه عبارتند از:
صندوق توسعه ملل متحد؛ - صندوق ویژه ملل متحد برای کشورهای در حال توسعه فاقد ساحل؛ - صندوق جمعیت ملل متحد؛ - صندوق توسعه ملل متحد برای زنان؛ - صندوق امانی برای کشورهای مستعمره؛ - صندوق ملل متحد برای کاوش منابع طبیعی؛ - صندوق ملل متحد برای کمک به جبهه آزادی بخش؛ - گروه کاری بین الدولی ویژه برای همکاری های فنی میان کشورهای در حال توسعه؛ - واحد داوطلبانه ملل متحد(موسی زاده، 1379، صص 216- 215).
منابع تأمين بودجه UNDP:
مخارج سازمان از طريق كمك هاي داوطلبانه اعضاي سازمان ملل متحد و كارگزاري هاي وابسته به آن تأمين مي گردد(موسی زاده، 1379، صص 216- 215). در سال ۲۰۰۵، بودجه UNDP به طور تقریبی بالغ بر 4/44 میلیارد دلار شد که از کل این میزان، ارزش مالی غیرانحصاری متمرکز آن به طور تقریبی به ۹۲۱ میلیون دلار رسید. مشارکتهای اختصاصی و غیر متمرکز به بیش از 2/5 میلیارد دلار رسید و دیگر منابعی که به این برنامه‌ها بطور اختصاصی کمک می‌کردند به چیزی بالغ بر 02/1 میلیارد دلار رسید. بزرگترین کشور اهدا کننده، بریتانیا بود که ۲۴۵ میلیون دلار بطور منظم کمک و کشورهای دیگر، امريكا، ژاپن، هلند، نروژ، سوئد، کانادا و آلمان بودند که هر کدام بیش از ۱۰۰ میلیون دلار کمک کردند. برنامه عمران ملل متحد بزرگترين تاًمين كننده اعتبارات بلاعوض براي توسعه در نظام سازمان ملل متحد به شمار مي آيد. .(Wikipedia, January, 2012)
CORE 3-1 يا همان برنامه هاي اصلي
كه منابع مالي براي فعاليتهاي اصلي UNDP را فراهم مي كنند اين منابع از محل سهميه داوطلبانه كشورهاي عضو تأمين مي شود كه شاهد دو منبع زير است:
TRAC1,2[15] (هدف جهت تأمین منابع از بودجه اصلی)، كه جزو منابع اصلي UNDP مي باشد و با تركيب با ديگر منابع مالي، حمايت لازم بر اجراي برنامه هاي ملي (CP)[16] را فراهم مي كند.
TRAC3 منحصراً براي پروژه هايي در كشور هايي كه شرايط خاص توسعه را طي مي كنند اختصاص دارند و در جهت كمك براي جلوگيري از بروز بحران و بازيابي صدمات ناشي از آن بكار گرفته مي شود كه مدت آن نبايستي بيشتر از 12 ماه باشد
2-3 منابع مشاركتي در امور مالي[17]
زماني صورت مي پذيرد كه حمايت از طرف دولت سومي صورت پذيرد.
3-3 منابع موضوعي وجوه اماني[18]
روشي كه براي دريافت حمايتها از يك يا چندين منبع دولتي و غير دولتي در حمايت از موضوعي خاص، پروژه، كشور و يا منطقه به كار برده مي شود.[19]
منابع بخش خصوصي[20]
بخش خصوصي به عنوان بخش حقوقي غير دولتي است كه هميشه بصورت كمكئ مشاركتي براي پروژه يا برنامه اي بخصوص استفاده مي شود(NEX, TEHRAN: SEP 2004).
زمينه هاي اصلي فعاليت:
1- کاهش فقر و دستیابی به اهداف توسعه هزاره 2- حکومت های دموکراتیک 3- پیشگیری از بحران و بازیابی 4- محیط زیست و انرژی برای توسعه پایدار.(UNDP, January, 2013)
کاهش فقر: UNDP به کشورهاي در حال توسعه کمک می‌کند تا استراتژیهایی را برای مقابله با فقر انجام دهند و این کار را با دسترسی به فرصتهای اقتصادی و منابع و متصل شدن به خط مشيء و اهداف کشورهای پیشرفته در مورد برنامه‌های مبارزه با فقر، انجام می‌دهد. این سازمان همچنین فعالیتهایی را در سطح کلان در مورد اصلاحات تجاری، تشویق به سرمایه گذاری خارجی و معاف از مالیات با این هدف که افراد فقیر از برنامه‌های جهانی شدن نفع ببرند، انجام می‌دهد.
در سطح جهانی، UNDP از پروژه‌های مربوط به توسعه، ارتقای نقش زنان در پیشرفت و آبادانی کشور، ایجاد سازمانهای مردم‌نهاد، همکاری بین دولتها و وامهای خارجی حمایت می‌کند و در این راستا، با رهبران و دولتهای محلی همکاری می‌کند تا فرصتهایی را برای توانمند شدن افراد برای ایجاد شغل و بهبود وضعیت اقتصادی فراهم آورد.
ایجاد دولت دموکراتیک: این سازمان با تهیه و ارائه مشاوره و توصیه‌های سیاسی و پشتیبانی تکنیکی و آموزش افراد در این ارتباط طرفداری خود را برای اصلاحات دموکراتیک و انجام مذاکرات و بحث های پیش رونده و استفاده از تجارت موفق دیگر کشورها و بهبود و افزایش ظرفیت پذیری نهادها و افراد اعلام کرده و کشورها را برای ایجاد چنین دولتی کمک می‌کند. این سازمان همچنین با تشویق این کشورها برای افزایش مناظرات و مذاکرات در سطح ملی و کمک به احزاب برای رسیدن به توافق بر سر برنامه‌های ملی در کشورهایی با دولت دموکرات، به آنها نیز کمک می‌کند. مقابله با بحران واصلاح و بازسازی: این سازمان تلاشهایی نیز برای کاهش خطر درگیریهای مسلحانه و یا فجایع و همچنين بازسازی شرایط پس از وقوع بحران، انجام می‌دهد. از طرفي نيز تلاشهایی را برای حمایت از دولتهای محلی و کمک به برنامه‌ریزی ها برای مشارکت با آنها، وضع استانداردها و مقررات و سیاست ها، توسعه و ارزیابی امور انجام می‌دهد.
نمونه‌ای از برنامه‌های UNDP، شامل تلاش برای کاهش سلاح‌های کشتارجمعی، استفاده از دیپلماسی و ممانعت از برنامه‌های خشونت آمیز و کاهش اثرات بلایای طبیعی است.
اصلاح و بازسازی امور شامل: خلع سلاح افراد مسلح، ایجاد صلح بین گروهها، هماهنگ سازی مبارزات سیاسی و اجتماعی، تلاش برای اسکان افراد بی‌خانمان، بهبود و اصلاح مراکز خدماتی، اصلاح سیستم‌های قضایی برای کشورهایی که پس از جنگ نیاز به بازسازی و اصلاح دارند از دیگر برنامه‌های این سازمان است.
بلاياي طبيعي[21] عاملي اساسي براي بازماندن از اهداف توسعه هزاره مي باشد و وقوع آن چشم اندازها را هر چه دورتر خواهد كرد به طور مثال زلزله رسيدن به آرمان كاهش فقر به نصف تا سال 2015 را عقب تر خواهد انداخت UNDP به دنبال روشهاي جديد و نو براي پيشگيري از بحران است.
UNDP نقشي اساسي در شناسايي كشورهاي حمايت كننده و حامي براي پشتيباني و بهبود شرايط اوليه بعد از بلاياي طبيعي را دارد
ايران يكي از مستعدترين كشورها در جهان است كه در معرض بلاياي طبيعي قرار دارد و همواره با سيل، خشكسالي و زلزله مواجه است به طوري كه 97 درصد آن روي خطوط گسل لرزه اي قرار گرفته است نمونه بارز آن در زلزله بم بود كه تقريبا 30000 كشته به همراه داشت.
لذا تقويت و افزايش مديريت بلاياي طبيعي[22] در ايران در دستور كار UNDP قرار گرفته و آن را به عنوان يك برنامه در رأس كار خود قرار داده است.
اهم فعاليت هاي UNDP توسعه برنامه جامع مديريت بحران ملي بوده است كه يك برنامه پنج ساله ملي در خصوص مديريت ريسك بلاياي طبيعي و ايجاد دوره هاي آموزشي پس از زلزله منجيل در 1990 و حمايت از برنامه هاي بازسازي چهارچوب سازمان ملل متحد براي كمك به توسعه [23](UNDAF) مي باشد.
انرژی و محیط زیست: از آنجایی که کشورهای فقیر و توسعه نیافته، تحت تأثیر سوء تخریب محیط زیست هستند و کمبود و یا عدم دسترسی این کشورها به مراکز و خدمات پاکسازی، این سازمان را بر آن داشت تا به دنبال راهکارهای زیست محیطی بگردد تا توانایی این کشورها را برای افزایش و توسعه حفاظت از محیط زیست، افزایش دهد. این سازمان به این کشورها کمک می‌کند تا ظرفیت خود را برای مقابله با این اثرات با بکار بردن روشهای ابتکاری و دعوت از دیگر احزاب برای پیشبرد پروژه‌های حساس زیست محیطی که به افراد فقیر کمک می‌کند تا زندگی و طول عمر خود را بهبود ببخشند بالا ببرد.
استراتژی محیط زیستی این سازمان روی جمع آوری و نظارت مؤثر آب، دستیابی به خدمات انرژی پایدار، مدیریت پایدار زمین برای مقابله با تخریب زمین و بیابان زایی، حفاظت از گونه‌ها و تنوع زیستی و سیاست هایی برای کنترل انتشار آلوده کننده‌های مضر و مواد تخریب کننده لایه ازن، تمرکز دارد((Wikipedia, January, 2012.
عهدنامه جهانی[24] در مجمع جهانی اقتصاد[25] در داووس، و به تاریخ 31 ژانویه 1999، کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل با به چالش كشيدن رهبران تجاری جهان آنان را به قبول و اجرای اصول جهانی حقوق بشر، معیارهای کار و محیط زیست در هر يك از حوزه های نفوذ کاری خود فرا خواند: اصل اول: شرکتها، بنگاههاي اقتصادي و بازرگانان باید در حوزه فعالیت و نفوذ خود از حقوق بشر حمایت كنند و به آن احترام بگذارند . اصل دوم: تضمین نمایند که شرکتها و بنگاههاي اقتصادي، نقشی در نقض حقوق بشر ندارند. اصل سوم: معیارهای کار شرکتها، بنگاهها و بطور كلي بخش خصوصی باید از آزادی انجمن و شناسایی مؤثر حقوق مذاكره و معامله جمعی حمایت نماید. اصل چهارم: منع هرگونه کار اجباری و به زور. اصل پنجم: لغو موثر کار کودکان. اصل ششم: منع تبعیض شغلی در کار. اصل هفتم : شرکتها و بنگاه هاي اقتصادي باید حامی رویکرد پیشگیرانه در مقابله با مشکلات محیط زیست باشند. اصل هشتم: متعهد گردند که در ارتقاء مسئولیت بزرگتر خود یعنی محافظت از محیط زیست پیشقدم شوند. اصل نهم: تشويق توسعه و گسترش فن آوری سازگار با محیط زیست (UNglobalcompact, DEC 2012). 6- آرمانهای توسعه هزاره در سپتامبر سال 2000، 189 تن از سران دولت ها اعلامیه هزاره[26] را تصویب کردند. این اعلامیه یک تعهد جهانی بی سابقه و یکی از قابل اعتناترین اسناد سازمان ملل در چند سال أخیر به شمار می رود. این اعلامیه قدرت دید همگانی و مشترکی در چگونگی مقابله با برخی از چالش های بزرگی که جهان با آن روبروست عرضه می کند.(UN, DEC 2012)
این اعلامیه منجر به ارائه هشت آرمان توسعه هزاره[27] (MDGs) گردید که تأکید آن بر تلاش براي کاهش فقر، بالا بردن کیفیت زندگی مردم، تضمین پایداری محیط زیست و بنیان گذاری مشارکتهایی به منظور تضمین جهانی شدن به نیروی مثبت تری برای توده های مردم جهان است. در این اعلامیه هدفها و يا شاخص های ویژه ای برای هر یک از این آرمانها مقررگردیده است که تا سال 2015 باید بدان دست یافت. برخی از اين آرمان ها و هدفها بر شرکتها و بخش خصوصی مستقيماً اثر مي گذارند و برخی دیگر به طور گسترده تری در توان بخشیدن به چارچوب و مرزبندي محیطی مربوط می شوند که شرکتها و بخش خصوصی باید در آن عمل کنند البته مسئولیت اصلی دستیابی به اين آرمان ها به عهده دولتها مي باشد. ولي در اين زمان بايد گفت، نیاز مبرمي به یک نظارت عالی، اصل حاکمیت قانون، رعاين موازين و حقوق بشر، تلاش پی گیرانه مبارزه با نا سازگاری و فساد و اجرای هنجارها و معیارهای بین المللی وجود دارد. همچنین، نیاز به گسترش همکاری سخاوتمندانه تر و مؤثرتر دولتها، معافیت بدهی ها و دسترسی آسان تر به بازارهای جهانی برای صدور کالا به چشم می خورد و بدیهی است فقط در چارچوب یک رهبری دولتی است که بخش خصوصی می تواند نقش سازنده تر و موثرتری ایفا نماید. بسیاری از شرکتها می پرسند آرمان های توسعه هزاره چگونه به نه اصل عهدنامه جهانی سازمان ملل[28] كه درپی می آید مربوط می شود. این عهد نامه یک شبکه آموزشی با مشارکت بخش های اصلی سازمان ملل متحد، شرکتها، مؤسسات بازرگانی، سازمان های غیر دولتي حکومتی یا ان. جی. او و اتحادیه های صنفی، کارگری یا سندیکایی است. نه اصل آن بویژه معطوف به انجام فعالیتهای مسئولانه تحت قلمرو و موازين حقوق بشر، معیارهای کار و عملکردهای همخوان با محیط زیست است. عهد نامه جهانی از شرکتها می خواهد که در چارچوب حوزه تأثیر شرکتی خود به این اصول که تمامی آن مبتنی بر معاهده نامه های بین المللی بین دولتها مي باشد پایبند باشند. این تعهد جزئی سرنوشت ساز از چگونگی حمایت شرکتها و بخش خصوصی از آرمان های توسعه هزاره است. شرکتها با ارتقاء چنین ارزش های محوری پذیرفته شده جهانی و با کاهش تأثیر منفی فعالیت های کاری خود می توانند موفق به ایفای نقش حیاتی شوند. همزمان با این عهدنامه جهانی، شمار روزافزون سایر فعالیت های ابتکاری مشوق شرکتها در پیوستن به مشارکتهای مقطعی برای نیل به آرمانهایی گسترده تر از هشت آرمان توسعه هزاره نیز مطرح شده اند. این آرمانها گاهی از محیط فعلی کار، بازار و زنجیره تأمین فراتر می روند و مناظره فزاینده ای بر سر حدود مقابله شرکتها و بنگاههای اقتصادی با این چالش ها در مقابل دولتها و سازمان های جامعه مدنی بوجود آورده اند، اما شکی نیست که بخش خصوصی می تواند نقش سازنده و مفیدی ایفا نماید. حداقل، باید تضمین کرد که فعالیت های آن ها در چارچوب قانون انجام گرفته و اثر سوئی نخواهد داشت (Developmentgoals, DEC 2012) .. حال بايد گفت آرمانهاي توسعه از بخش هاي دولتي و خصوصي چه مي خواهد:
گرسنگی و فقر شدید را ریشه کن کنند.
نسبت افرادی را که با روزی کمتر از یک دلار زندگی می کنند به نصف کاهش دهند.
نسبت کسانی را که دچار گرسنگی هستند به نصف برسانند.
نسبت افرادی را که از دسترسی مداوم به آب آشامیدنی سالم محروم هستند به نصف کاهش دهند.
زندگی حداقل 100 میلیون زاغه نشین را تا سال 2020 به حد چشمگیری بهبود بخشند.
آموزش ابتدایی همگانی را محقق سازند.
تضمین کنند که همه پسران و دختران دوره کامل تحصیلات ابتدایی را به پایان برسانند.
برابری جنسیتی را ارتقاء بخشند و زنان را توانمند سازند.
نا برابری جنسیتی را در آموزش ابتدایی و متوسطه ترجیحاً تا 2005 و در تمام سطوح تا 2015 حذف کنند.
میزان مرگ و میر کودکان را کم کنند.
نسبت مرگ و میر کودکان زیر 5 سال را تا دو سوم کاهش دهند.
بهداشت مادران را بهبود بخشند.
نسبت مرگ و میر مادران را تا سه چهارم کاهش دهند.
با گسترش بیماری ایدز و ویروس آن. مالاریا و سایر بیماری ها مبارزه کنند.
گسترش بیماری ایدز و ویروس آن را متوقف کرده و روند ابتلا به آن را كاهش دهند.
شیوع مالاریا و سایر بیماری های مهم را متوقف کرده و روند ابتلا به آنها را معکوس نمایند.
از پایداری محیط زیست اطمینان حاصل کنند.
اصول توسعه پایدار را در سیاست ها و برنامه های کشوری ادغام کنند و روند از دست رفتن منابع محیط زیست را معکوس نمایند.
مشارکتی جهانی برای توسعه ایجاد کنند.
به گسترش فزاینده تر نظام تجاری و مالی بپردازند که بر مبنای قانون، قابل پیش بینی و فارغ از تبعیض باشد. به نیازهای ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته رسیدگی کنند. این شامل دسترسی بدون سهمیه و تعرفه برای صادرات آنان، بخشش بیشتر بدهی های کشورهای فقیر به شدت بدهکار، لغو بدهی دو جانبه رسمی و کمک توسعه ای رسمی سخاوتمندانه تر برای کشورهای متعهد به کاهش فقر است.
به نیازهای خاص کشورهای فاقد دسترسی به دریای آزاد و کشورهای کوچک جزیره ای در حال توسعه رسیدگی کنند.
با مسائل بدهی کشورهای در حال توسعه از طریق اقدامات ملی و بین المللی برای تسهیل در بازپرداخت بدهی در دراز مدت به گونه ای همه جانبه برخورد کنند.
با همکاری کشورهای در حال توسعه، کار شرافتمندانه و مولّد برای جوانان ایجاد کنند.
با همکاری شرکت های داروسازی، امکان دسترسی به داروهای حیاتی ارزان قیمت را در کشورهای در حال توسعه فراهم سازند.
با همکاری بخش خصوصی، مزایای فن آوری جدید، مخصوصاً فن آوری های اطلاعات و ارتباطات را در دسترس همگان قرار دهند(UNCI, FEB 2013).
گزارش هاي سالانه UNDP و شاخص هاي آن
در اواخر دهه 1980، برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) از محبوب‌الحق اقتصاددان برجسته پاکستانی دعوت کرد به UNDP بیاید، تا در زمینه نگاه انسان‌محور به توسعه، راهبردهايی ارائه کند. محبوب‌الحق هم از سوی سازمان ملل گروهی را تشکیل داد و حاصل گزارش تحلیلی نهایی‌شان این بود که باز هم یک پله دیگر جایگاه نیروی انسانی در فرآیند توسعه را بالاتر برد و در کنار عبارت «سرمایه انسانی»[29] عبارت جدیدی تحت عنوان «توسعه انسانی»[30] را مطرح کرد و در سال 1990، اولین گزارش رسمی شاخص توسعه انسانی (HDI)[31] از سوی سازمان ملل منتشر شد. در گزارش توسعه انسانی که سازمان ملل در سال 1990 منتشر کرد، بر این امر تأکید شد که انسانها ثروت واقعی و اصلی هر ملتی هستند و هدف از فرآیند «توسعه»، ایجاد شرایطي است که انسانها از عمر طولانی، باکیفیت، زندگی سالم و سازنده‌ای بهره‌مند شوند. به طور مشخص، از 1990 تا به حال، هر ساله گزارش توسعه انسانی سازمان ملل منتشر می‌شود و کشورهای جهان را رتبه‌بندی می‌کند. روح این گزارش آن است که می‌گوید ارزیابی سطح توسعه در هر جامعه، باید بر این مبنا باشد که انسانها چقدر قدرت انتخاب دارند؟ برای رسیدن به قدرت انتخاب بیشتر برای انسانها هم، شرایط محیطی باید به گونه‌ای باشد که برابری منصفانه فرصت‌ها را ایجاد کند تا قابلیت‌های هر فرد بتواند به کارکرد[32] منجر شود. یعنی پرنده باید هم «بال» داشته باشد، و هم «فضا» و اجازه برای پرواز. اما این شاخص توسعه انسانی، خود از سه مؤلفه تشکیل می‌شود: نخست برخورداری انسانها از عمر طولانی و سلامت فیزیکی، دوم توان دانش و معرفت‌اندوزی و سوم توان دسترسی به منابع و امکانات برای برخورداری از سطح مناسب زندگی. مبنای نظری رویکرد توسعه انسانی و ارائه گزارش شاخص توسعه انسانی، این است که «توسعه» چیزی جز، «افزایش دامنه انتخاب انسانها» نیست. این رویکرد معتقد است که باید محدودیت انتخاب انسانها و قابلیت‌های ایشان ارزیابی شوند و شرایطی مناسب برای تبدیل «قابلیت‌ها» به «کارکردها» به وجود بیاید. قابلیت‌های فردی انسان مثل سلامت، درآمد، تجربه، مهارت و دانش به او اجازه انتخاب می‌دهد. اما این قابلیت‌ها زمانی تبدیل به کارکرد می‌شود که شرایط یا قابلیت‌های محیطی لازم نیز فراهم باشد. یعنی در عرصه سیاسی و اجتماعی برابری فرصت‌ها و توزیع عادلانه و منصفانه سیاسی و اجتماعی وجود داشته باشد و دسترسی به فرصتهای شغلی و منابع مالی در همه حوزه‌ها فراهم باشد تا زمینه‌های انتخاب افزایش یابد. بنابراين «توسعه انسانی» در یک کلام، به معنای «افزایش دامنه انتخاب انسانها» است. سازمان ملل متحد هرساله گزارش مشروحی در مورد رتبه‌بندی شاخص توسعه انسانی در کشورهای جهان منتشر می‌کند و در کنار آن هر سال به ارائه گزارش تحلیلی در مورد ریشه‌های بهبود یا سقوط شاخص توسعه انسانی در تعدادی از کشورها می‌پردازد. عملکرد UNDP در این زمینه قابل تحسين است. برای مثال از زمان آغاز انتشار این گزارش‌های سالانه تا به امروز، پیشرفت‌های محسوسی در کشورهای مختلف در زمینه ارتقای سطح آموزش و سطح بهداشت و سلامت شهروندان ایجاد شده است. طبیعتاً ارتقاي مستمر آموزش و سلامت، دو پایه مهم برای «برابری بیشتر در توزیع فرصت‌ها» محسوب می‌شوند که رکن اصلی «توسعه انسانی» است. اما بر اساس گزارش سال 2011، ایران حائز رتبه 88 جهان بود که این رتبه، دقیقا با رتبه سال قبل‌تر ایران، یکسان است. منتها مقدار عددی شاخص توسعه انسانی هم به صورت عددی بین صفر تا یک در گزارش سازمان ملل منعکس می‌شود، که این مقدار عددی برای ایران، در آخرین گزارش منتشره از 782 هزارم به 707 هزارم کاهش یافته است. شاخص ديگری که با همین دغدغه، یعنی توسعه انسان‌محور، محاسبه و گزارش مربوط به آن هر سال منتشر می‌شود، شاخص «کیفیت زندگی»[33] است كه از نه مؤلفه تشکیل شده است شامل: هزینه زندگی، فراغت و فرهنگ، اقتصاد، محیط زیست، آزادی، بهداشت، زيرساخت‌ها، امنیت و کیفیت آب و هوا. این شاخص از صفر تا صد درجه‌بندی شده و مثلاً فرانسه با امتیاز 82، رتبه اول را داراست، رتبه‌بندی کشورها به لحاظ درآمد سرانه هم، همه‌ساله از سوی بانک جهانی صورت می‌گیرد. البته طبیعتاً در نگاه توسعه انسان‌محور، شاخص «درآمد سرانه»، فقط یکی از شاخص‌های مرتبط با توسعه است، اما به هر حال شاخص مهمی محسوب می‌شود. براساس آخرین گزارش منتشر شده پیرامون این شاخص، بالاترین درآمد سرانه به کشور موناکو با 197 هزار و 460 دلار اختصاص دارد و پایین‌ترین سطح درآمد سرانه هم از آن لیبریا با 190 دلار است. یعنی هر شهروند لیبریایی، به طور میانگین، حدودا یک‌هزارم هر شهروند موناکو درآمد دارد که این نشان‌دهنده نابرابری بسیار زياد در درآمدهای سرانه کشورهای مختلف است. البته این برآوردها بر اساس دو روش صورت می‌گیرد، اولی روش اطلس و دیگری روش برابري قدرت خرید (ppp) است. در روش اطلس، ایران با درآمد سرانه 4 هزار و 530 دلار، در رتبه 114 قرار دارد و در روش PPP یا همان برابري قدرت خرید هم، ایران با درآمد سرانه 11 هزار و 420 دلاری، در رتبه 94 جهان است. همچنین در این گزارش در مورد «توانمندسازی زنان» بحث شده است و بيان ميكند که این توانمندسازی هم واجد ارزش ابزاری و هم واجد ارزش ذاتی است. براساس گزارش سال 2010 سازمان ملل هم، افزایش حضور زنان در فضای اقتصادی و اجتماعی جامعه، می‌تواند به ملایم‌تر شدن کل فضای جامعه منجر شده و نوعی تعادل‌بخشی و اخلاقی‌تر شدن فضای اقتصاد و اجتماع را به دنبال داشته باشد. همچنین در گزارش سال 2011 اشاره شده است که توانمندسازی زنان می‌تواند حتی بهبود وضعیت محیط زیست را بیشتر درپی داشته باشد. همچنین این گزارش به مقوله قدرت به معنای عام-هم سیاسی و اقتصادی- پرداخته است و رابطه‌اش با مقوله‌های زیست محیطی مورد ارزیابی قرار گرفته است و نشان داده است که برابری در توزیع قدرت، تأثیر مستقیمی در بهبود استانداردهای زیست محیطی خواهد داشت. در کنار این‌ها، در گزارش سال 2010 سعی شده که شاخص‌های فقر را از حالت پایه اطلاعاتي صرف درآمدي گسترش داده و هم بحث آموزش، بهداشت و تفکیک جنسیتی در فقر مورد توجه قرار گرفته شود. به طور کلی به لحاظ نظری سال به سال دامنه توجه به مفهوم توسعه انسانی گسترش می‌یابد و شاخص ارائه شده از سوی سازمان ملل هم مورد اصلاح قرار مي گيرد.
نگاه توسعه انسانی، معتقد است که همه انسانها اعم از زن یا مرد باید در صحنه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حضور داشته باشند و در نتیجه باید فرصتهای برابر و آموزش‌های برابر برای توانمندسازی ایشان فراهم شود. در گزارش سال 2011 توسعه انسانی سازمان ملل هم، به طور صریح اشاره شده است که با افزایش حضور زنان در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی، رفتارهای تحکمی و خشن کمتر شده و فضای معتدل‌تر و ملایم‌تری در عرصه‌های .(Www.bultannews , Dr vahid mahmoodi) اقتصادی و اجتماعی حاکم خواهد شد [1]
در گزارش برنامه عمران ملل متحد موضوعاتي مانند افزايش طلاق، تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصيل، مهاجرت نخبگان، پرداخت پول از جيب خود بيمار جهت معالجه، رابطه ميان كار و فراغت،[34] آلودگي و استنشاق گاز دي اكسيد كربن نيز در ارائه گزارش و رتبه كشورها حائز اهميت است.
نمونه اي از شاخص هاي توسعه انساني در ايران ( .(UNDP.ir, January, 2013
شاخص
آغاز توسعه
نتايج توسعه
در آمد كمتر از يك دلار
0.9٪(2000)
0.2% (2005)
در آمد كمتر از 2 دلار
7.3٪(2000)
3.1٪(2005)
شكاف فقر براي مواد غذايي
3.9%(2000)
1،9%(2005)
خط فقر مواد غذايي
13.5%(2000)
0.7%(2005)
كمبود وزن كودكان زير 5 سال
15.8٪(2000)
5٪(2005)
كودكان كم وزن در مناطق روستايي
13.7٪(2000)
4.1٪(2005)
ثبت نام در مدارس ابتدايي سنين 10-6 سال
85 %(2000)
98%(2005)
دريافت مدرك ابتدايي
87.1(2000)
93.4٪(2005)
دانش آموزان دختر ثبت نام در آموزش ابتدایی
79.2٪(1990)
94.3٪(2005)
نسبت زنان به مردان در آموزش عالی
37.4%(1990)
110.5%(2002)
نسبت زنان باسواد به مردان
87.9%(1990)
98.6% (2005)
سهم زنان در اشتغال دستمزدها در بخش غیر کشاورزی
10.5% (1990)
16.1 % (2005)
مرگ و میر کودکان در 1000
68 (1990)
36 ( 2005 )
نسبت مرگ و میر مادران در هر 100،000 تولد زنده
91(1990)
24(2005)
تولد با کمک پزشكان ماهر
89.6%(2000)
97.3%(2005)
پیشگیری از بارداری
49%(1990)
78.9%(2005)
منطقه حفاظت شده برای حفظ تنوع زیستی
4.6%(1997)
7.32 %(2005)
روشهاي اجرايي پروژه هاي UNDP:
روش اجرا بخشي از نحوه پيشبرد و بخشي از تدابير مديريتي برنامه يا پروژه به حساب مي آيد جزئيات اين توافقات در مرحله تهيه پروژه انجام ميشود روشها بدينگونه هستند:
اجرا توسط آژانس هاي مربوطه.[35]
اجرا توسط سازمان هاي غير دولتي(NGO).[36]
اجراي مستقيم توسط ((UNDP.
اجراي ملي(NEX).[37]
به علت مهم بودن روش NEX كه مديريت توسط دفاتر دولتي و روش مورد نظر براي كمك مؤثر در زمينه هاي زير است به توضيح آن خواهيم پرداخت:
افزايش خود-اتكايي در سطح ملي با استفاده مؤثر و تقويت توانايي هاي مديريتي و تخصصهاي فني مؤسسات ملي و افراد از طريق آموزش و اجرا.
پايداري برنامه ها و پروژه هاي عمراني از طريق مالكيت ملي و تعهد به فعاليتهاي عمراني.
كاهش حجم كاري و تطابق با برنامه هاي ملي با استفاده هر چه بيشتر از سيستم ها و راهكار هاي ملي.
از NEX زماني استفاده مي شود كه دولت از ظرفيت لازم جهت اجرا برخوردار باشد و براي هر پروژه مسئولان اجرايي ملي NEA با هماهنگي UNDP معرفي مي شوند.[38]
[39]NEAدفتري است كه مستقيماً با فعاليتهاي پروژه در ارتباط بوده و مسئوليت برنامه ريزي و مديريت ملي پروژه، گزارش دهي، حسابرسي، پايش ارزيابي، نظارت بر سازمان هاي مجري، مديريت و بازرسي مالي استفاده از منابع UNDP را عهده دار مي باشد.
سازمان مجري، پاسخگو به مسئول هماهنگي ملي و UNDP در رابطه با بازده و دستيابي به اهداف پروژه و استفاده از منابع UNDP خواهد بود. NEA مي تواند از طريق مسئول هماهنگي ملي مسئوليت اجراي پروژه را به يكي از دفاتر دولتي واگذار نمايد. اين دفتر به عنوان دفتر مجري طرح(NIA)، مسئوليت اجراي برخي فعاليت ها را به عهده خواهد گرفت. مسئول هماهنگي ملي مي تواند بيش از يكي از دفاتر زير را بعنوان مجري طرح معرفي نمايد:
وزارتخانه دولتي، يا هر سازمان دولتي ديگر.
دفتري در يكي از وزارتخانه ها.
مؤسسات دولتي يا نيمه دولتي مثل بانك مركزي، دانشگاه.
در صورتيكه مسئول هماهنگي ملي خود را به عنوان مجري طرح ملي معرفي نمايد، يكي از وزارتخانه هاي تخصصي و يا دفاتر تابع نيز مي بايستي در اجراي پروژه به عنوان مجري همكاري كنند اين همكاري مي تواند در غالب هاي زير باشد:
دفتر اجرايي.
كميته راهبري و يا ديگر روشهاي مشورتي .
روشهاي تهيه پروژه هاي UNDP:
پيشنهاد دولت.[40]
تهيه پروژه.[41]
آمار و اطلاعات پايه در مورد مشكلات.
اهداف و دستيافت هاي مورد نظر.
شاخص ها براي پايش پروژه.
گزارش دهي.
مسئوليت پايش و ارزيابي.
بودجه كافي براي پايش و ارزيابي.
چارچوب پروژه درUNDP:
شاخص هايي براي نتايج و خروجي ها.
استراتژي همكاري.
خروجي هاي مد نظر.
اهداف.
فعاليتهاي شاخص.
داده ها همراه با بودجه.
برنامه كاري.
چارچوب حقوقي.
ارزيابي پروژه از طريق كميته محلي مشاوره اي پروژه.[42]
زبان انگليسي.
امضاء پروژه.
انتصاب مسئولان مرتبط با پروژهNPD[43] , NPM[44].
جهت گيري مذاكرات طرفين (NEX Tehran: SEP 2004).
به علت اين كه مباحث زيادي در برنامه عمران ملل متحد به خصوص در حوزه هاي تهيه، اجرا و نظارت وجود دارد در اين پژوهش به دو مبحث پايش و ارزيابي كه از مباحث مهم در پروژه هاي UNDP هستند پرداخته مي شود.
ابزارهاي كليدي مديريت (رويكرد پايش[45] و ارزيابي[46]) در UNDP: براساس دستورالعمل‌هاي برنامه توسعه ملل متحد براي پروژه‌هايNEX ، اين برنامه از رويكرد مديريت نتيجه مدار پيروي ميكند. به اين معني كه فرآيند برنامه‌ريزي، اجرا، پايش و ارزيابي بر اساس تحقق بروندادهاي برنامه تنظيم شدهاند. براساس اين رويكرد، پايش و ارزيابي، ابزارهايي كليدي براي اجراي مؤثر مديريت نتيجه مدار تلقي مي‌شوند. بدين ترتيب، تمامي فرآيندها و نتايج بدون توجه به بودجه و مدت آنها، بايد پايش شوند.
3-4-8 در يك محيط نتيجه مدار، پايش و ارزيابي بر موارد زير تاكيد دارد:
يادگيري فعال از طريق كاربرد اطلاعات پايش و ارزيابي براي بهبود مستمر راهبردها، برنامه‌ها و ساير فعاليتها.
پايش پيشرفت در راستاي نتايج توسعه به جاي پايش صرف دروندادها و فرآيندهاي اجرايي.
پايش و ارزيابي نتايج در زمان واقعي و هم زمان با پيدايش آنها، به جاي پايش آنها بعنوان يك فعاليت انجام شده در گذشته.
اجراي پايش و ارزيابي بعنوان يك تمرين مشترك با شركاي توسعه‌اي.
روش: پايش، فعاليتي مستمر است كه در وحله اول، با اين هدف انجام مي شود كه نشانه‌هايي زودهنگام از كيفيت،[47] كميت[48] و به موقع بودن پيشرفت در راستاي تحقق نتايج مورد نظر را در اختيار ذينفعان اصلي پروژه، قرار دهد. بنابراين، تمام فعاليتهاي پروژه‌ها مشمول پايش مستمر از سوي مجريان و مخاطبان پروژه بر اساس شاخص‌هاي تعيين شده در برنامه پايش و ارتباطات مي‌باشند. پايش مؤثر، مستلزم ارزيابي پيشرفت پروژه نسبت به برنامه است. سند پروژه و برنامه‌هاي كار تفصيلي كه از سوي شريك اجرايي تهيه شده است، مبناي ارزيابي پيشرفت را فراهم مي‌نمايد. برنامه پايش و ارتباطات در مرحله آغازين پروژه تهيه ميشود. مقصود از برنامه پايش و ارتباطات تضمين آن است كه تمامي اشخاص ذينفع پروژه از ميزان پيشرفت آن و ساير موضوعات مربوط به پروژه مطلع شوند. برنامه پايش و ارتباطات، اشخاص ذينفع پروژه را شناسايي و ابزار و فواصل زماني ارتباطي بين آنان و پروژه را، يعني شكل‌هاي گزارش‌هاي لازم، مهلت تهيه اين گزارش‌ها و اشخاص مسئول تهيه آنها را تعريف ميكند. گزارش‌هاي پيشرفت سالانه[49]، فصلي وكيفي در چارچوب اين پروژه، بر اساس برنامه سالانه پايش و ارتباطات، و اهداف مندرج در برنامه كار سالانه، تهيه مي‌شوند. تركيب برنامه پايش و ارتباطات (كه علاوه بر برنامه سالانه اين برنامه، برنامه پايش و ارزيابي نيز است) به شرح زير خواهد بود: - هريك از فعاليتها مانند راهبردهاي ارتقاي ظرفيتها داراي جدول زماني فعاليتها است كه تاريخ‌هاي آغاز و پايان هر يك از فعاليتها را براي توليد دستاوردهاي تعريف شده، مشخص ميكند. - هريك از فعاليتها داراي شرح دستاورد است و هر آنچه كه بايد در نتيجه هر فعاليت بدست آورده شود و نيز نحوه سنجش آن را تعريف ميكند. - هريك از خروجي‌ها، مستلزم يك شاخص، وضعيت موجود در آغاز برنامه، و يك هدف است كه موارد مورد اندازه‌گيري و تغييري كه مورد انتظار است را مشخص مي‌نمايد. اين اهداف به صورت سالانه مشخص مي‌شوند تا ردگيري ميزان پيشرفت و تسهيل گزارش نويسي را امكان‌پذير نمايند. - تمامي مشخصات دستاوردها، شاخص‌ها و اهداف با همكاري شركاي اجرايي و مديريت پروژه تعيين شدهاند تا انسجام و مناسب بودن آنها را تضمين نمايند. - فعاليتهاي ارزشيابي در برنامه ارتباطات و پايش و همچنين در برنامه ارزشيابي منعكس مي‌شوند. ضروري است فعاليتهاي برنامه‌ريزي شده پايش به ارزشيابي پروژه وارد و حلقه‌هاي ارتباطي مشخص شوند.
ابزار:
ابزاري كه براي پايش اين برنامه به كار مي‌روند، به شرح زير هستند:6 جدول ثبت كيفيت: معيارهاي كيفي مقرر در شاخص‌ها، شرح محصولات و جدول زماني برنامه‌ريزي شده، در جدول ثبت كيفيت درج مي‌شوند. چنانچه تغييري ضرورت داشته باشد، محصولات توليد شده بر اساس جدول ثبت كيفيت، که به روز شده است، ارزيابي ميشود UNDP جدول ثبت كيفيت را در سامانه جهاني ATLAS خود پيگيري ميكند.
جدول ثبت مشكلات: تمامي مشكلات پروژه به منظور تسهيل پيگيري و حل و فصل در جدول مربوط ثبت و سه ماه يك بار از سوي UNDP درسامانه جهاني ATLAS به روز مي‌شوند. - جدول ثبت خطرات: اين جدول از طريق بررسي محيط خارجي كه بر اجراي پروژه تأثيرگذار است به روز ميشود و به برنامه‌هاي مديريت ريسك پروژه كمك مي‌نمايد.6 جدول ثبت درس‌هاي آموخته شده: درس‌هايي كه از پروژه آموخته مي‌شوند، بايد به طور فعال گردآوري گردد تا يادگيري و انطباق مستمر در سازمان تضمين شود. تمامي جدول‌هاي ثبت، سه ماه يك بار و بر اساس سامانه جهاني ATLAS از سوي UNDP به روز مي‌شوند.
علاوه بر برنامه ارتباط و پايش، برنامه‌هاي كار سالانه تفصيلي (جدول‌هاي فعاليت) نيز به عنوان ابزار كار براي پيگيري بهتر وظايف و اختصاص منابع به كار مي‌روند. - گزارش سه ماهه پيشرفت پروژه: پايش سه ماهه گزارش‌هاي پيشرفت، پايش جدول‌هاي خطرات، مسايل و درس‌هاي آموخته شده كه به روز باشند، گزارشي از وضعيت مالي و پيشرفت پروژه را شامل مي‌شوند. براي اين پروژه، گزارش‌هاي دو زبانه پيشرفت براي دوره هاي سه ماهه، تهيه و بين تمامي اشخاص ذينفع و شركاي اجرايي توزيع مي‌شوند.
پايش از طريق بازديدهاي ميداني: بازديد از محل به قصد پايش و يا اجرا ممكن است به صورت دوره‌اي و در صورت لزوم انجام شوند.
حسابرسي: اين پروژه ممكن است مشمول حسابرسي مستقل طبق دستورالعمل‌هاي اجراي ملي باشند.
- بازبيني سالانه: مديريت پروژه: بازبيني سالانه پروژه را طي سه ماهه چهارم، و به عنوان مبناي ارزيابي عملكرد هر پروژه انجام خواهد داد. اين بازبيني، تمامي اشخاص ذينفع كليدي پروژه و شركاي اجرايي را شامل خواهد شد و بر چارچوبي متمركز خواهد بود كه بر اساس آن پيشرفت لازم به سوي بروندادها به وجود مي‌آيد. اين بروندادها بايد با نتايج مناسب همسو باشند. ارزشيابي پروژه و نتايج مربوط، بايد به همراه پاسخ‌هاي مديريت و برنامه‌هاي اقدام تهيه شوند. اين بازبيني بر اساس مجموعه‌اي از استانداردهاي مشترك انجام خواهد شد و مشمول ارزيابي خارجي تضمين كيفي خواهد بود. اين بازبيني بايد اهداف بروندادها و نتايج بدست آمده را به روز نمايد ((UNDP.ir, January, 201.
گروههای موضوعی، نيروهای اجرايی و تيم های سازمان ملل متحد
همه "گروههای موضوعی" آژانسهای سازمان ملل، نيروهای اجرايی و تيم های وابسته به آن درباره نيازهای موارد همکاری و برنامه ريزی اجرای آن با يکديگر به توافق رسيده اند. آنها مستقيماً گزارش کار خود را به تيم کشوری سازمان ملل متحد ارائه داده و فعاليتهايشان تحت نظارت دقيق و راهنمايی دفتر هماهنگ کننده مقيم می باشد. "گروههای موضوعی" سعی دارند معاونت سازمان ملل متحد را هماهنگ و بهم پيوسته سازند تا فعاليتها و برنامه ريزيهای مشترک آنها را شناسايی و ايجاد نموده و در صورت لزوم با دولت، مددکاران، سازمانهای غيردولتی، بخشهای خصوصی و ساير شرکاء در زمينه توسعه ارتباط برقرار سازند. چهار "گروه موضوعی" مهم عبارتند از:
1-9 گروه موضوعی در زمينه روابط خارجی رئيس گروه: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد (UNIC) اعضا: UNDP, [50]UNFPA, [51]UNHCR, [52]UNICEF, [53]UNIDO, [54]UNODC, [55]WFP اهداف اين گروه ايجاد مشارکت با رسانه ها، عموم مردم و اجتماعات مدنی (شوراهای محلی و سازمانهای غيردولتی ملی و بين المللی)، و نيز ايجاد مرکز اطلاع رسانی استراتژيک، ترتيب مراسم جشن روز سازمان ملل، پشتيبانی از مبارزه برای دفاع از حقوق و اطلاعات سازمان ملل، و ترتيب فعاليت هايی به منظور دريافت کمک های مالی در خصوص تأمين هزينه برای اقدامات از پيش تعيين شده سازمان ملل می باشد.
2-9 گروه موضوعی در زمينه جنسيت و حقوق مدنی رئيس گروه: صندوق جمعيت ملل متحد [56](UNFPA) اعضا:[57] FAO, UNDP, UNICEF, UNHCR, UNODC, WFP هدف اين گروه ترويج حقوق بشر بخصوص حقوق زنان و دختران در ايران، با اقدامات مؤثر برای در نظر گرفتن موارد تفاوت جنسی در سير جريان عمده برنامه های سياسی کشور می باشد.
3-9 گروه موضوعی در زمينه عفونت و بيماری ايدز(HIV/AIDS) رئيس گروه: صندوق کودکان سازمان ملل متحد (UNICEF) اعضا: UNDP, UNFPA, UNHCR,WFP, [58]WHO اين گروه دفاع و مبارزه با گزيده ای از مسائل مربوط به بيماری ايدز (HIV/AIDS) را تسهيل می سازد و همچنين برای بهينه سازی فعاليتهای سازمان ملل متحد در ايران، در رابطه با اين بيماری ها تلاش می نمايد. و کمک می کند تا بهترين نحوه عملکرد ملی و بين المللی را در داخل کشور رايج سازد و برای پشتيبانی فنی در رابطه با فعاليت های آموزشی آن و استراتژی هايی در برنامه ريزی و پروژه های پيشگيری و پرستاری اين بيماری مساعدت می کند.
4-9 گروه موضوعی امور انسانی رئيس گروه: کميساريای عالی پناهندگان ملل متحد (UNHCR) اعضا: FAO, [59]UNAMA, UNDP, UNFPA, UNICEF, UNIDO, WFP, WHO, IOM, [60]ICRC اين گروه پس از ادغام نيروهای اجرايی افغانستان و عراق تشکيل شد. مسئوليت عمده آن تضمين يک واکنش هماهنگ در قبال نيازمنديهای انسانی مردم عراق به دنبال جنگ اخير در عراق می باشد.
5-9 گروه مديريت چارچوب توسعه همکاری سازمان ملل متحد (UNDAF) رئيس گروه: برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و سازمان برنامه و مديريت ايران اعضا :UNDP, UNICEF, UNFPA , WFP, UNODC , WHO گروه مديريت چارچوب توسعه همکاری سازمان ملل (UNDAF)، برای نظارت بر پيشرفت اين سازمان در ايران، در سپتامبر ٢۰۰٣ تشکيل شد. اين گروه، متشکل از اعضای ارشد دولت و سازمان ملل متحد، مستقيماً به تيم کشوری سازمان ملل متحد گزارش می دهد. اجرای به موقع برنامه ها و مرور بر ماتريس نتايج کار و گزارش های اين سازمان بر عهده اين گروه می باشد. گروه مديريت همچنين بر پنج "گروه موضوعی" كوچکتر درباره پنج مورد همکاری که در جلسه گاجره بين سازمان ملل متحد و دولت ( ٢٥ تا ٢٧ اوت ٢۰۰٣ ) تعيين شد، نظارت دارد. گروههای کوچکتر عبارتند از:
گروه موضوعی برای بهسازی کارآيی اقتصادی و مديريت آن و ايجاد شغل.
گروه موضوعی برای توسعه امور اجتماعی و اهداف توسعه هزاره .(MDG)
گروه موضوعی برای بالا بردن سطح حکومت خوب.
گروه موضوعی برای توسعه مداوم، مديريت بلايای طبيعی و بهره وری انرژی.
گروه موضوعی برای تسهيل در اکتساب علوم و تکنولوژی جديد در تمام زمينه های همکاری
(UNODC, FEB 2013).
چارچوب سازمان ملل متحد براي كمك به توسعه(:(UNDAF
در حال حاضر چهارده سازمان و برنامه سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران مشغول به كار هستند. يكي از آنان UNDAF است. مجموعه اين سازمانها گروه كشوري سازمان ملل متحد را تشكيل مي دهند كه توسط هماهنگ كننده مقيم سازمان ملل متحد، كه نماينده دبير كل سازمان ملل متحد در امور توسعه است، اداره مي گردند.
هدف از فعاليت هاي گروه كشوري سازمان ملل متحد در جمهوري اسلامي ايران پشتيباني از تلاشهاي ملي براي دستيابي به اهداف بيانيه هزاره، كنفرانسهاي بين المللي، اجلاسهاي سران و كنوانسيون ها است.
چهارچوب سازمان ملل متحد براي كمك به توسعه (UNDAF) يك چهارچوب برنامه هاي استراتژيك است كه واكنش جمعي سيستم سازمان ملل متحد را به اولويت هاي توسعه ملي در بر مي گيرد.[61]
براساس تعريف مجمع عمومی سازمان ملل، "برنامه مشترک ارزيابی کشوری[62] "(CCA) بطور معمول وسيله ايست در دست سيستم سازمان ملل متحد برای تجزيه و تحليل وضعيت پيشرفت ملی و شناسائی عوامل مؤثر در توسعه کشور. اين برنامه (CCA)، هم فرآيند است و هم فرآورده، و در برآورد آن اولويت های ملی در نظر گرفته ميشود در حاليکه عطف توجه آن بر اهداف توسعه هزاره (MDGs) برای پيشرفت و ساير تعهدات و بر مقاصد و اهداف "اعلاميه هزاره "(MD) و کنفرانس ها و همايش های بين المللی استوار خواهد بود.
سازمان ملل متحد به اتفاق ديگر همکاران خود، بر اساس تجزيه و تحليل عمومی چالش های پيشرفت و توسعه در داخل کشور، مواردی را که نياز به توجه خاص دارند از طريق برنامه CCA مشخص ميکند. "برنامه مشترک ارزيابی کشوری"(CCA) همچنين بعنوان گامی در جهت بوجودآوردن سند "چار چوب توسعه همکاری سازمان ملل متحد"(UNDAF) برای پيشرفت بکار گرفته ميشود تا بوسيله آن عکس العمل کلی سيستم سازمان ملل متحد نسبت به منتخبی از چالش های مشخص شده را معين کرده و برنامه ريزی مشترک نمايندگی های سازمان ملل متحد در ايران را پايه گزاری نمايد.
"تيم کشوری سازمان ملل متحد" با همکاری مقامات متقابل ملی و بين المللی، تشکيل اولين (برنامه مشترک ارزيابی کشوری (را برای ايران در ماه اوت ٢۰۰٣ قطعی نمود.
به دنبال برآورد "برنامه مشترک ارزيابی کشوری "(CCA) و اشاعه آن به ايران، در ماه ژوئن ٢۰۰۳، گروه فعال در ارتباط با عمليات کشوری سازمان ملل با همکاران ملی خود برای پايه گزاری، "چارچوب توسعه همکاری سازمان ملل"(UNDAF) شروع به کار کرد. عمليات با برگزاری جلسه ای در تاريخ ٢٧-٢٥ اوت ٢۰۰٣ برای تعيين اولويت ها در محل گاجره آغاز گرديد. شرکت کنندگان اعضای دولت، سازمانهای غير دولتی[63] (NGO) و نمايندگان واحد های مقيم و غير مقيم سازمان ملل متحد را تشکيل می دادند. هدف عمده از تشکيل اين جلسه شناسايی اولويت ها جهت تشريک مساعی کشور و سازمان ملل ظرف چهار سال آتی بود. اين جلسه همچنين فرصت مناسبی برای مذاکره دولت و سازمان ملل درباره نکات مهم و مورد نظر دو طرف، جهت توسعه کشور ايجاد کرد.
اهداف UNDAF (2010- 2005 که تا پایان 2011 تمدید شد):
تقويت ظرفيتها و توانايی ها برای تحصيل "اهداف توسعه هزاره "(MDGs).
ترويج و بهبود اداره بهينه کشور.
توسعه بادوام، مديريت بحران و صوانح کارايی انرژی.
بهينه سازی تحصيل اقتصاد و مديريت، و افزايش فرصت های شغلی.
تهيه ابزار انتقال علوم و تکنولوژی در همه زمينه های همکاری.
نمونه عملكرد يكي از اهدافUNDAF (مديريت بحران)در ايران:
بین ایران و UNDP همکاری ثمربخشی در زمینه مدیریت بلایا پس از زلزله 1990 منجیل در امر نقشه کشی از مناطق در معرض خطر زلزله به وجود آمد. این همکاری طی سال ها به تدریج از طریق اجرای چند برنامه برای تقویت ظرفیت های ملی در زمینه آمادگی و کاهش ریسک بلایا گسترش یافت. طرح جامع ملی مدیریت بلایا با حمایت برنامه توسعه ملل متحد تدوین و در آوریل 2003 به تصویب کابینه رسید. این طرح که چارچوبی برای مدیریت وضعیت های اضطراری در سطوح ملی، استانی و محلی در جریان مراحل آمادگی، کاهش و بازیافت ارائه شد بعد ها جای خود را به برنامه جدید مدیریت بلایا برمبنای قانون مدیریت ریسک بلایای سال 2007 داد. برنامه عمران ملل متحد از تلاش ها برای احیاء شهرهای بم، زرند و لرستان پس از زلزله نیز به شدت حمایت کرد.
با شناسایی وضعیت ایران از نظر بالا بودن احتمال خطر وقوع بلایا و تجدید تعهد دولت ایران و سازمان ملل برای کاهش خطرهای بلاهای آینده پس از زلزله بم، چارچوب یاری عمران ملل متحد ( (UNDAF مدیریت خطر پذیری بلایا را به عنوان یک حوزه برنامه ریزی اصلی در اولویت قرار داد. متعاقباً به پیروی از هدف های مشترک [64]CPAP برنامه عمران ملل متحد و دولت ایران یک برنامه مشترک ملی پنج ساله مدیریت خطر پذیری بلایا (2010- 2005 که تا پایان 2011 تمدید شد) را تدوین کردند که بر سه عنصر اصلی و فرعی زیر متمرکز بود
1-1-10 اصلاح دسترسی به اطلاعات درباره مدیریت و خطرپذیری بلایا:
بهبود مدیریت اطلاعات ریسک ها و به اشتراک گذاشتن اطلاعات در تمامی سازمان های مربوطه نیازی مستمر در ایران است. اطلاعات مربوط به خطر در سازمان های مختلف مستقر بوده و گردآوری داده ها منظم نبوده یا با ضابطه های گوناگون گردآوری می شده اند. بنا براین این عنصر به دنبال دسترسی به بروندادهای زیر بوده است:
ایجاد یک پورتال اطلاعات مربوط به مدیریت ملی ریسک بلایا(IP) .
ایجاد پایگاه داده ها / فهرست ملی بلایا، .DesInventar
تهیه گزارش ریسک بلایای ایران.
تقویت ظرفیت ها در سطوح شهر و جامعه برای مدیریت مؤثر خطرپذیری زلزله شهری[65](UERM):
ایمنی و آمادگی مدرسه.
بیمارستان های امن.
مدیریت جامعه محور خطرپذیری بلایا ( ایمنی همسایه).
سناریوی زلزله شهر، برنامه های آمادگی و پاسخ.
مجموعه اقدامات برای آموزش و بالا بردن آگاهی عمومی.
تقویت فرایند صدور جواز ساختمان.
درونداد اصلی برنامه در زمینه ظرفیت سازی به شکل آموزش به وسیله شرکت های بین المللی و حمایت از سوی مشاوران ملی بود. بیش از 35 نوع مختلف آموزش بین 2005 تا 2010 در تهران و استان ها درباره جنبه های گوناگون این عنصر انجام شد.
تسهیل مشارکت و تسهیم دانش برای مدیریت خطر پذیری بلایا (DRM)[66] در سطح زیر منطقه ای:
مفاهیم و ضابطه های مدیریت و کاهش خطر پذیری بلایا در برنامه ها و سیاست های توسعه ملی گنجانده شده، و ظرفیت های نهادی، عملیاتی و هماهنگی برای کاهش مؤثر خطر پذیری بلایا و پاسخ تقویت شده باشند.
ظرفیت های ملی و محلی تقویت شده باشند تا پایش دقیق و هشدارهای زودهنگام مربوط به خطرپذیری حوادث تضمین شود.
همه جوامع، به ویژه آن ها که بیشتر در معرض خطرند، توانایی های بیشتر برای پیشگیری، آمادگی، پاسخ و احیاء از بلایا را داشته باشند(UNDP, January, 2013).
2-10 UNDAF (2012-2016)
سند جامع همکاری های پنجساله دولت ایران و سازمان ملل متحد شامل حوزه های بهداشت و درمان، محیط زیست، کاهش فقر، مدیریت بحران و مبارزه با مواد مخدر در شهریور 1390 به امضاء وزارت امور خارجه و نماینده مقیم سازمان ملل در ایران رسید.براساس این سند، وزارتخانه ها و نهادهای مسئول دولتی با همکاری آژانس های همکار در سازمان ملل برنامه های حوزه ای مربوطه را برای پنجسال آینده تهیه نمودند.
1-2-10 UNDAF (2012-2016) و موضوع مديريت بحران
پس از اينكه UNDAF جديد تصويب شد گروههاي مربوطه در حوزه هاي مذكور در اين چارچوب همكاري وارد عمل شدند كه ما به عنوان مثال حوزه مديريت بحران را مطرح مي كنيم كه يكي از موضوعات مذكور در چارچوب همكاري برنامه ملل متحد است.
سند پروژه اي ميان جمهوري اسلامي ايران و برنامه عمران ملل متحد با موضوع تقویت کاهش خطرپذیری بلایا در جمهوری اسلامی ایران در روز يكشنبه مورخ 15/11/1391 امضاء شد. تاریخ اجراي اين سند پروژه، از ژانویه 2013 تا دسامبر 2016 مي باشد.
سازمان های طرف همکاری در اجرای این برنامه تحت هدایت سازمان مدیریت بحران و طرفهاي همكار كه شامل معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور [67](SPAS) مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی[68]؛(BHRC) سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران [69]؛(TDMMO) و جمعیت هلال احمر در راستاي اهداف سند مذكور حركت خواهند كرد. هیأت مدیره برنامه[70] به عنوان مکانیسم هماهنگی و نظارتی برنامه با ریاست سازمان مدیریت بحران و عضویت 4 سازمان مجری طرف قرارداد به صورت منظم نحوه اجرا و هماهنگی میان سازمان های مجری و پیشرفت برنامه را مورد بررسی قرار داده و گزارش های منظم برنامه را به کمیته تصمیم گیری برنامه پنجساله،[71] ارائه خواهد نمود.
اين همكاري را مي توان در راستاي برنامه پنجم توسعه ملي دانست. برنامه پنجم توسعه ملی جمهوری اسلامی ایران (2015-2011) به مسأله مدیریت و کاهش خطر پذیری بلایا در چند زمینه، از جمله افزایش و اصلاح پاسخ و آمادگی در برابر بلایا، بهتر کردن ضابطه ها و مقررات ساختمان سازی و تدابیر پیشگیری از زلزله، بهبود ایمنی در مناطق مسکونی روستایی، و در اقدام اساسی دیگری، اختصاص 2% بودجه ملی سالانه به مدیریت و کاهش خطر پذیری بلایا، رسیدگی و توجه کرده است.
انتظارات از سند پروژه:
خروجي1 پیشرفت ظرفیت های نهادی برای برنامه های چند بخشی مدیریت و کاهش خطرپذیری بلایا.
خروجي2 حمایت از ظرفیت های نهادی برای طرح های احتیاطی مدیریت بلایا و ضابطه های ارزیابی خطر در نواحی شهری.
خروجي تقویت مدیریت و کاهش خطر شهری.
خروجي آماده شدن طرح آمادگی کاهش خطرپذیری بلایاي زلزله تهران.
خروجي توسعه ظرفیت های نهادی در مدیریت و کاهش خطرپذیری بلایا.
خروجي حمایت از ظرفیت های ملی برای مدیریت ریسک بلایای جامعه محور در مدیریت زلزله و سیل شهری ( سند آندف، تهران، بهمن 2013).
نتيجه گيري:
برنامه عمران ملل متحدUNDP با هدف توسعه كشورها در سال 1966 تشكيل شد تا كشورهاي توسعه نيافته را كمك كرده و كاري كند تا دانش در يك نقطه از جهان محصور نمانده و گسترش پيدا كند. لذا برنامه عمران ملل متحد تمامي اهداف خود را در اين خصوص برنامه ريزي مي كند. با گذشت زمان و گسترش پيدا كردن مسئله توسعه در سطح جهاني كشورها به اين نتيجه رسيدن كه تنها ثروت مادي نيست كه به پيشرفت و توسعه منجر مي شود توسعه مفهومي بسيار گسترده است كه هر يك از زواياي اين گستردگي به آن كمك مي كند. از طرفي برخي عوامل بازدانده در توسعه وجود دارد كه از سرعت روند توسعه مي كاهد و حتي در برخي موارد آن را متوقف مي كند مثلاً بلاياي طبيعي، مانند سيل، زلزله و.... كه مي توان گفت در برخي موارد توانسته توسعه كشورها را متوقف كرده و يا حتي از آن جلوگيري كند. لذا برنامه عمران ملل متحد 2 كار مهم و اساسي داشت 1- كاهش شدت اثر مسائلي كه به صورت متغير هاي نا خواسته وارد روند توسعه مي شوند و كشورهايي را كه آمادگي كافي ندارند دچار آسيب مي كند مانند بلاياي طبيعي، افزايش بيماري هاي واگير دار و مبارزات مسلحانه. 2- اجراي برخي زواياي توسعه كه يا هنوز توسط دولت ها شروع نشده و يا روند آن بسيار كند است. در اين خصوص از طريق برنامه هاي آموزشي كه در كشورها پياده مي كند سعي بر افزايش آگاهي هاي عمومي دارد مانند آن چيزي كه در چهارچوب همكاري برنامه ملل متحد UNDAF ديديم.
بايد گفت عملكرد برنامه عمران ملل متحد و ساير سازمانهاي تخصصي زير مجموعه سازمان ملل متحد پس از سال 2000 و بيانيه توسعه هزاره كه 189 كشور با آن موافقت كردند بسيار افزايش يافت.بسياري از كشورها متعهد شدند كه تا سال 2015 به مجموعه از اهداف مانند كاهش فقر به نصف، حذف نابرابري جنسيتي، كاهش مرگ و مير كودكان و مادران و... دست پيدا كنندو اين موجب سريعتر شدن روند عملكرد برنامه ملل متحد شد كه ما نمونه آن را مي توانيم در پروژه ها و اسنادي كه در راستاي چهاچوب همكاري ملل متحد UNDAF امضاء مي شود مشاهده كنيم. در چهاچوب اول مشاهده كرديم كه نتايجي مانند ايمني مدارس و بيمارستانها، افزايش سطح آگاهي ها در مدارس و... را در پي داشت و همچنين در عملكرد برنامه مشاهده مي كنيم كه روند كمك تداوم مناسبي دارد به طوري كه UNDAF جديد با موضوعاتي جديد ميان جمهوري اسلامي ايران و برنامه عمران ملل متحد در سال 2012 به امضاء رسيد كه كه اولين سند آن در تاريخ 15/11/91 ميان سازمان مديريت بحران و برنامه عمران ملل متحد در خصوص كاهش خطر پذيري حوادث امضاء شد و مي بايستي منتظر نتايج آن بود.
فهرست منابع
Www.Undp.org
Www.Wikipedia.org
Www.Undp.org.ir
Www.Noormags.com
Www.unglobalcompact.org
Www.Developmentgoals.org
Www.UNCI-ir.org
Www.un.org
Taakharedonya.blogfa.com
Www.bultannews.com(Dr vahid mahmoodi).
UNDP, NATIONAL EXECUTION GUIDELINE, (TEHRAN: SEP 2004).
رضا موسي زاده، سازمان هاي بين المللي، چاپ چهاردهم، تهران:نشر ميزان، 1379.
سند UNDAF، برنامه عمران ملل متحد، تهران: 1392.
[1] . كارشناسي ارشد، روابط بين الملل،Rasoul.hajahmadi@yahoo.com .
[2] طبق فلسفه لاكاتوش، در علوم اجتماعي نظريات از بين نمي روند بلكه با تغيري در حاشيه هاي نظريه خود يعني موضوعاتي كه جزو محور اصلي نظريه نيستند، تغير نام داده و با همان ماهيت و جوهره دوباره شروع به فعاليت مي كنند.
[3] جهان سوم و پایگاه سوم تعابیری بودند که در سالهای ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ در فرانسه رایج شدند. پیتر ورسی در آوریل ۱۹۴۹ به استفاده کلود بورده از این اصطلاح اشاره کرده است. اما ژوزف لاو معتقد است ریشه این واژه را باید در اصطلاح موقعیت سوم به اسپانیایی: (Dritte-position) جست. کلمه‌ای که خوان پرون آن را در ۱۹۴۹ به کار برد. ژوزف لاو کاربرد عام جهان سوم را مربوط به دوران پس از کنفرانس باندونگ ۱۹۵۵ می‌داند.
[4] United nation development
[5] Poverty reduction
[6] Capacity development
[7] Women's empowerment
[8] Democratic governance
[9] Crisis prevention
[10] Environment & Energy
[11] Board of Governors
[12] Administrator
[13] United Nations Resident Coordinator
[14] Consuelo Vidal Bruce
[15] Target for Resource Assignment from Core
[16] Country Programme
[17] Cost Sharing
[18] Trust Fund Resources
[19] يكي از اين تسهيلات زيست محيط جهاني(GEF) مي باشد.
[20] Prirate Sector Resources
[21]Disaster
[22] Disaster Managment
[23] United Nations Development Assistance Framework
[24] Global Compact
[25] World Economic Forum
[26] Millennium Declaration
[27] Millennium Development Goals
[28] UN Global Compact
[29] Human Capital
[30] Human Development
[31] Human Development Index
[32] function
[33] Quality life
[34] ممكن است در برخي كشورها درآمد سرانه بالا باشد ولي مشاهده شده كه نتيجه آن دو شغلي بودن افراد است. اين امر موجب مي شود تا افراد از موضوعاتي مانند: تفريح، تحصيل، در كنار خانواده بودن، انجام به موقع امور پزشكي، تربيت فرزندان و... باز بمانند كه اين نمي تواند براي كشورها درآمد سرانه ايده آل محسوب شود.
[35] UN Agencies
[36] Non-governmental organization
[37] National Execution
[38] در جمهوری اسلامی ایران اداره کل همکاریهای اقتصادی بین المللی و سازمانهای تخصصی وزارت امور خارجه مسئول هماهنگی ملی و نقطه تماس برای تمامی مکاتبات در رابطه با برنامه ها و پروژه ها UNDP می باشد.
[39] National Executing Agency
[40] Government Proposal
[41] Project Formulation
[42] Local Project Advisory Committee
[43] National Project Director
[44] National Project Manager
[45] Monitoring
[46] Evaluation
[47] Quality
[48] Quantity
[49] Annual progress reports
[50] United Nations Fund for Population Activities
[51] United Nations High Commissioner for Refugees
[52] United Nations International Children's Emergency Fund
[53] United Nations Industrial Development Organization
[54] United Nations Office on Drugs and Crime
[55] World Food Programme
[56] United Nations Fund for Population Activities
[57] Food and Agriculture Organization
[58] World Health Organization
[59] United Nations Assistance Mission in Afghanistan
[60] International Committee of the Red Cross
[61] United Nations Office on Drugs and Crime
[62] Common Country Assessment
[63] Non-governmental organization
[64] COUNTRY PROGRAME ACTION PLAN
[65] Urban Earthquake Risk Management
[66] Disaster Risk Management
[67] Strategic Planning and Supervision
[68] Building and Housing Research Center
[69] Tehran Disaster Mitigation and Management Organization
[70] Outcome Board
[71] UNDAF Steering Committee Normal 0 false false false false EN-US X-NONE
+ نوشته شده در ساعت توسط
|
پايگاه تخصصي مطالعاتي INPO مكاني صرفاً علمي و آكادميك جهت استفاده اساتيد، دانشجويان و علاقمندان حوزه سياست بين الملل (روابط بين الملل، مطالعات منطقهاي، علوم سياسي، حقوق بین الملل و سایر گرایشهای مرتبط)، که با هدف توسعه و ترویج روزافزون گرایشات آکادمیک در حوزه سیاست بین الملل راه اندازی شده است. این پایگاه بدون شک در آینده ای نزدیک با کیفیتی بالاتر و با استفاده از نظرات اندیشمندان این حوزه حضوری چشم گیرتر در صحنه آکادمیک کشور ایفا خواهد نمود. اين پايگاه در نظام ساماندهي وب سايت های وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوري اسلامي ايران به ثبت رسيده و در چارچوب قوانين ج.ا.ايران فعاليت خواهدداشت.