سازمان ملل متحد

ناتوانی جامعه ملل در جلوگیری از بروز جنگ جهانی دوم و ناکارآیی این نهاد بین‏المللی برای تامین منافع قدرت‏های بزرگ، به تولد «سازمان ملل متحد» منجر شد.  متلاشی شدن بسیاری از ساختارهای اقتصادی و صنعتی اروپا، فضای جدیدی را برای امریکا ایجاد کرد تا با ایجاد بستری تازه بتواند گامی در راستای تامین منافع حیاتی خود بردارد . تاسیس سازمان ملل نتیجه مذاکرات منشور آتلانتیک شمالی در 14 اوت 1941 و اعلامیه ملل متحد در اول ژانویه 1942 و کنفرانس مسکو در 30 اکتبر 1943 و کنفرانس تهران در اول دسامبر 1943 و کنفرانس دمبارتن اکس 7 اکتبر 1944 و کنفرانس یالتا 11 فوریه 1945 بود، اما نقطه عطف تاسیس سازمان ملل را باید کنفرانس سان‏فرانسیسکو در 26 ژوئن 1945 دانست .

 منشور ملل متحد یا اساسنامه سازمان ملل متحد، مشتمل بر یک مقدمه ، ۱۹ فصل  و 111 ماده و یک ضمیمه 70 ماده‏ای مربوط به اساسنامه دیوان بین‏المللی دادگستری ، ابتدا مورد موافقت قدرت‏های پیروز جنگ جهانی دوم و سپس به توافق سایر کشورها رسید . منشور ملل متحد سندی است که هدف‌ها و سازمان و نحوه کار سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته به آن را تعیین می‌کند. این سند در حکم اساسنامه سازمان ملل است.

 متن منشور ملل متحد در سال ۱۹۴۵ به امضای ۵۱ کشور رسید. امروز ۱۹۱ کشور آن را امضا کرده‌اند و رعایت مفاد آن برای همه اعضای سازمان ملل متحد الزامی است. در متن منشور صریحا تاکید شده که مفاد منشور بر هر قرارداد بین‌المللی دیگری مقدم است.

 در یادداشت مقدماتی افزوده‌ها به منشور و تاریخ آن‌ها ذکر شده است.  در دیباچه (که به‌طور کلی از دیباچه قانون اساسی ایالات متحده آمریکا گرفته شده است) اهداف کلی سازمان ملل متحد آمده است.

فصل یک اهداف سازمان ملل و اقدامات آن برای تامین صلح و امنیت در جهان را بر می‌شمرد.

فصل دو شرایط عضویت در سازمان ملل متحد است.

فصل‌های سه تا پانزده مجموعه‌ای از اسناد مربوط به ارکان و سازمان‌های وابسته به سازمان ملل و شرح وظایف آن‌ها است.

فصل‌های شانزده و هفده ترتیبات ترکیب و ادغام مقرارات سازمان ملل با دیگر عهدنامه‌های موجود بین‌المللی را شرح می‌دهد.

فصل‌های هجده و نوزده شامل ترتیب افزوده‌های منشور و نحوه تصویب آن‌ها است.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد یکی از شش رکن اصلی سازمان ملل متحد است. تنها رکنی است که همه  کشورهای عضو سازمان ملل متحد در این مجمع شرکت دارند. مجمع جلساتی سالانه به ریاست یکی از اعضا که منتخب دیگر اعضا است، برگزار می‌کند.اصولا تصمیم های مجمع جنبه توصیه آمیز دارند. البته در موارد معینی که به امور داخلی سازمان بر می گردد، تصمیمات آن الزام آورند. دولت های خود را نسبت به برخی از قطعنامه های مجمع ملتزم می دانند و برای آن شانی نظیر یک معاهده قایل می شوند . از جمله آن ها اعلامیه جهانی حقوق بشر است.

 شورای امنیت (UNSC) یکی از ارگان‌های سازمان ملل متحد است که وظیفه پاسداری از امنیت و صلح بین‌المللی را به عهده دارد. بر اساس منشور سازمان ملل متحد، حیطه قدرت شورای امنیت شامل اعزام نیروهای پاسدار صلح، تصویب تحریم‌های بین‌المللی، و اعطای اجازه استفاده از نیروی نظامی بر علیه کشورهای متخاصم است. تصمیم‌های این شورا به صورت قطعنامه‌های شورای امنیت اعلام می‌شود. شورای امنیت پنج عضو دائم و ده عضو انتخابی دارد. پنج عضو دائم این شورا در تصمیم‌ها و رای‌گیری‌های شورا حق وتو دارند. ریاست شورای امنیت نوبتی است و طول مدت آن یک ماه است.

 شوراي اجتماعي و اقتصادي سازمان ملل متحد يكي از شش ارگان اصلي سازمان ملل متحد است كه مسووليت توجه و رسيدگي به امور اجتماعی، اقتصادی و امور بشردوستانه را به عهده دارد. شورا هر سال تعدادي جلسه سازماني براي برنامه‌ريزي و تهيه دستور كار و يك نشست محتوايي يك ماهه در ماه ژوئيه به منظور بررسي مسائل در دستور كار خود تشكيل مي‌دهد. شورا 54 عضو دارد كه از بين پنج منطقه جغرافيايي سازمان ملل براي يك دوره سه ساله توسط مجمع عمومي انتخاب مي‌شوند.

 شورای قیمومت در جهت پیشرفت و آزادی و استقلال مردمی که هنوز به مرحله رشد کافی برای تشکیل کشور و حکومت مستقل نرسیده‌اند و در سرزمین‌های تحت قیمومت ملل متحد زندگی می‌کنند تلاش می‌نماید؛ اداره‌ی چنین سرزمینهایی به عهده‌ی یک کشور پیشرفته است  تا با در نظر گرفتن منافع ساکنان آن، در پیشبرد هدف‌های مادی و معنوی آنان کوشا بوده و آن‌ها را برای استقلال و خودمختاری آماده سازد. در سال‌های اول تشکیل سازمان ملل متحد، یازده سرزمین تحت قیمومت بین‌المللی قرار داشت شورای قیمومت تحت نظر مجمع عمومی، وظیفه نظارت بر اداره‌ی سرزمین‌های تحت قیمومت را دارد و درخواست اهالی آن سرزمین‌ها را بررسی و در خصوص رابطه آنها با حکومت‌های اداره کننده، تحقیق می‌نماید. در ضمن کشورهای اداره کننده موظفند از وضعیت آن سرزمین‌ها، گزارش سالانه به شورای قیمومت بدهند. اعضای شورای قیمومت سه دسته می‌باشند: دسته اول- اعضای دائمی شورای امنیت؛ دسته دوم- کشورهای اداره کننده‌ی سرزمین‌های تحت قیمومت؛ دسته سوم- اعضائی که توسط مجمع عمومی برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند؛

 دبیرخانه سازمان ملل متحد یکی از شش رکن اصلی سازمان ملل متحد است. دبیرخانه زیر نظر دبیرکل سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند و اطلاعات و امکانات لازم را برای جلسات اعضای سازمان ملل فراهم می‌کند. دبیرکل همچنین موظف به اجرای تکالیفی است که مجمع عمومی، شورای امنیت یا دیگر نهادهای سازمان ملل بر عهده او می‌گذارند. کارمندان دبیرخانه بنا بر منشور سازمان ملل از افرادی «با بالاترین درجه کارآیی و قابلیت و درستی» و با توجه به اهمیت در نظرگرفتن تنوع جغرافیایی انتخاب می‌شوند. ماموران دبیرخانه فقط در مقابل دبیرکل مسئول هستند. در حال حاضر بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد است.

 دیوان بین‌المللی دادگستری رکن اصلی قضائی سازمان ملل متحد است. دیوان ۱۵ قاضی دارد که آن‌ها را مجمع عمومی ملل متحد و شورای امنیت به طور مشترک برای نه سال انتخاب می‌کنند. هر سه سال پنج کرسی قضاوت خالی می‌شود و پنج قاضی دیگر به جمع قضات اضافه می‌شوند. مقر دیوان در شهر لاهه در کشور هلند است.از قضاوت‌های مشهور دیوان رسیدگی به شکایت انگلستان از دولت ایران درباره شرکت نفت ایران و انگلیس بود که دیوان با رد شکایت انگلستان، خود را صالح به رسیدگی ندانست..