مفوم  ان پی تی  (NPT)

"ان پي تي" (NPT) از جمله واژه‌هاي سياسي است كه به كرات در محافل رسانه‌اي و سياسي جهان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

"ان.پي.تي" مخفف نام انگليسي "معاهده منع گسترش هسته‌اي" (Nuclear Non- Proliferation Treaty) است.

پس از آن كه آمريكا در دوران جنگ جهاني دوم به استفاده از بمب اتمي اقدام كرد رقابت شديدي از سوي ساير كشورهاي بزرگ جهان براي دستيابي به اين سلاح آغاز شد كه در اين مسير شوروي سابق در سال ،۱۹۴۹ انگليس در سال ،۱۹۵۲ فرانسه در سال ۱۹۶۰ و جمهوري خلق چين در سال ۱۹۶۴ به يك دولت هسته  اي تبديل شدند.

همچنين تحقيقات علمي كه در دهه ۱۹۶۰ براي كاربردهاي صلح آميز انرژي هسته‌اي انجام شد به پيشرفت هاي شگرفي در فناوري راكتورهاي هسته اي براي توليد برق منجر شد. در سال ۱۹۶۶ نيروگاههاي هسته اي در پنج كشور در حال ساخت بود. در سال ۱۹۸۵ حدود ۳۰۰ نيروگاه هسته اي در كشورهاي مختلف در حال فعاليت، ساخت يا طراحي بودند.

خسارت هاي گسترده جاني و مالي ناشي از انفجار بمب هاي اتمي آمريكا در هيروشيما و ناكازاكي ژاپن و نيز توليد مقادير زيادي پلونيوم ناشي از سوخت نيروگاههاي هسته اي- كه طبق برآوردهاي سال ۱۹۸۵ روزانه براي توليد ۱۵ تا ۲۰ بمب اتمي كفايت مي كرد- تلاش هاي بين المللي براي جلوگيري از استفاده هاي غيرصلح آميز انرژي هسته اي را موجب شد كه در نهايت اين روند معاهده ان.پي.تي به عنوان تنها معاهده چندجانبه الزام آور در اين زمينه در يك مقدمه و ۱۱ ماده منعقد شود.

معاهده ان.پي.تي در اول ژوئيه ۱۹۶۸ براي امضاي كشورها آماده شد و در اين تاريخ آمريكا و انگليس و ۵۹ كشور ديگر آن را امضا كردند. اين معاهده پس از آن كه آمريكا آن را در مجلس خود تصويب كرد در ۵ مارس ۱۹۷۰ به اجرا گذاشته شد. چين در ۹ مارس سال ،۱۹۹۲ فرانسه در ۳ اوت ۱۹۹۲ به عضويت اين معاهده درآمدند.

در حال حاضر ۱۸۶ كشور جهان عضو اين معاهده هستند. تنها كشورهاي كوبا، اسرائيل، هند و پاكستان عضو اين معاهده نيستند. همچنين كره شمالي نيز چند سال پيش از اين معاهده خارج شده است.

نظارت بر اجراي معاهده ان.پي.تي و پروتكل الحاقي آن برعهده آژانس بين المللي انرژي اتمي است كه خود يكي از آژانس هاي تخصصي سازمان ملل متحد محسوب مي شود. آژانس بين المللي انرژي اتمي در سال ۱۹۵۷ با هدف تسهيل استفاده هاي صلح آميز از انرژي هسته اي و جلوگيري از كار برد كمك هاي اين آژانس در مقاصد نظامي آغاز به كار كرد و مقر آن در وين است.

اين آژانس در چارچوب نظام پادمان هاي ايجاد شده توسط معاهده ان.پي.تي به منظور بررسي ميزان پاي بندي كشورهاي عضو ان.پي.تي به مقررات اين معاهده بازرسي هايي را از تاسيسات هسته اي كشورهاي عضو انجام مي دهد.

همچنين مفاد معاهده ان.پي.تي به ويژه پاراگراف سوم ماده هشتم آن دوره هاي پنج ساله اي براي بررسي عملكرد اين معاهده تعيين كرده كه در كنفرانس بررسي و توسعه ان.پي.تي در سال ۱۹۹۵ نيز به تاييد اعضا رسيده است. در كنفرانس سال ۱۹۹۵ كه با حضور بيش از ۱۷۰ كشور عضو برگزار شد تصميماتي در خصوص افزايش مدت معاهده براي مدت نامحدود، عدم تكثير هسته اي و خلع سلاح به عنوان اصول و اهداف اجراي اين معاهده و تعيين فرايند بررسي هاي بعدي اتخاذ شد.