مفهوم ميانجيگري (Mediation)

مفهوم ميانجيگري از جمله مفاهيم سياسي است كه در زمينه حل و فصل اختلافات و منازعات افراد، گروهها و كشورها مورد استفاده قرار مي گيرد.

معني لغوي واژه "ميانجيگري" (Mediation) وساطت بين دو يا چند طرف است. از نظر اصطلاحي يكي از شيوه هاي سياسي- ديپلماتيك حل و فصل مسالمت آميز اختلافات است كه در آن طرف ثالث كه معمولاً  يك كشور، يك سازمان بين المللي و يا يك شخصيت معروف بين المللي است به منظور پايان دادن و يا كاهش مناقشه بين دو طرف درگير اعم از دو كشور يا بين دولت مركزي با گروههاي مخالف آن مداخله مي كند و به طور دوستانه موضوعات مورد مذاكره بين آنها را پيشنهاد مي كند.

اگر چه در بين شيوه هاي سياسي - ديپلماتيك حل و فصل اختلافات سياسي و بين المللي "مساعي جميله"(Good office) نيز نوعي وساطت يك طرف ثالث بين دو طرف درگير مي باشد اما تفاوت ميانجيگري با مساعي جميله در آن است كه در مساعي جميله طرف ثالث فقط زمينه آغاز مذاكره طرفهاي درگير را فراهم مي كند و خود در مذاكرات شركت نمي نمايد اما درميانجيگري طرف ثالث علاوه بر آن كه زمينه آغاز مذاكره بين طرفين درگير يا داراي اختلاف را فراهم مي كند خود نيز در روند مذاكرات شركت دارد و حتي راه حل هايي نيز به طرفين پيشنهاد مي كند كه البته آنها در قبول يا رد اين پيشنهادات مخير هستند.

با توجه به سابقه ديرينه جنگ و نزاع بين افراد، گروههاي اجتماعي و كشورها و نيز با توجه به منافعي كه از جهات مختلف براي مداخله طرف ثالث به منظور پايان دادن به يك منازعه در طول تاريخ وجود داشته است،  نيز از سابقه ديرينه اي برخوردار است.

البته اين شيوه حل و فصل اختلافات در قرن بيستم تحولات عميقي را پشت سر گذاشته و با پذيرش آن از سوي منشور سازمانهاي بين المللي همچون منشور سازمان ملل متحد، منشور سازمان اتحاديه آفريقا و منشور سازمان كشورهاي آمريكايي بر اهميت جايگاه نهادي و نقش آن در حل و فصل منازعات افزوده شده است.

طرف ثالثي كه اقدام به بين دو يا چند طرف درگير در يك منازعه مي كند معمولاً داراي اهدافي از اين كار است. هدف ميانجي از ممكن است كسب اعتبار باشد كه البته شكست در طرف ديگر مي تواند زيان هاي زيادي براي او ببار آورد.

همچنين از آنجا كه گسترش يك اختلاف يا منازعه بين دو يا چند طرف ممكن است دامن ديگران را نيز بگيرد معمولاً  طرف هاي ثالث به منظور جلوگيري از گسترش اختلاف و پيشگيري از ضرر احتمالي براي خود به عنوان ميانجي وارد عرصه مي شوند تا هر چه زودتر آن منازعه و اختلاف پايان يابد.

به عنوان يك شيوه خاص از حل و فصل مسالمت آميز اختلافات از ويژگي هاي همچون اختياري بودن، انعطاف پذير بودن و حفظ حيثيت و اعتبار طرفين اختلاف برخوردار است. همچنين موفقيت هرگونه نيز به عوامل مختلفي از قبيل هويت و ويژگي هاي طرفين منازعه، ماهيت منازعه و نيز خصوصيات و اهداف ميانجي بستگي دارد.