معرفي كتاب تخصصي :‌ مقدمه اي بر روانشناسي سياسي

صديقه فاطمي
چرا مردم در سياست اينگونه رفتار مي‌كنند؟ چه عواملي به بروز درگيري‌هايي مانند درگيري در بوسني، رواندا يا ايرلند شمالي مي‌انجامد؟ آيا نژادپرستي اجتناب ناپذير است؟ چرا رؤساي جمهور چنين تصميماتي مي‌گيرند؟ چرا واقعه 11 سپتامبر اتفاق افتاد؟ ...اين سئوالات و بسياري از سئوالات ديگر درباره سياست وجود دارد كه خود و چرايي آن براي ما بسيار مهم است.

بسياري از رفتارهاي سياسي حتي در بررسي‌هاي بعدي قابل توضيح و درك نيست: انسان‌ها جنگهايي را آغاز مي‌كنند كه در پايان بي‌دليل و بيهوده به نظر مي‌رسد، مانند جنگهاي جهاني اول و دوم و...

روان‌شناسي‌سياسي دايره‌اي مهم در تحقيقات علمي است كه براي علاقه‌مندان بسيار جالب و اغلب ناراحت‌كننده مي‌باشد، زيرا برخي از تكان‌دهنده‌ترين نمونه‌هاي خشونت سياسي را بررسي مي‌كند.

روانشناسي سياسي به عنوان حوزه‌اي جديد و ميان رشته‌اي از علوم اجتماعي با هدف تحليل رفتارهاي سياسي رهبران، شخصيت‌هاي سياسي، گروهها و افراد بر اساس نظريه‌ها و مفاهيم آن به درك عميق‌تر رفتارهاي سياسي كمك شاياني كرده است. اين حوزه از اين نظر ميان رشته‌اي است چون علاوه بر مباحثي از رشته‌هاي علوم سياسي و روان شناسي، شامل مباحثي از جامعه‌شناسي، مديريت دولتي، دادرسي‌جنايي، مردم‌شناسي و بسياري از حوزه‌هاي ديگر مي‌شود.

اين حوزه دربرگيرنده رفتارهايي نظير رأي دادن، سياستهاي نژادي، نسل‌كشي (ژنوسايد)، قوميت، ناسيوناليسم، افراط‌گرايي سياسي، جنگ و بازدارندگي و... مي‌باشد.
در ايران اين مبحث كمتر مورد توجه بوده است اين در حالي است كه آثار روان‌شناسي سياسي در جهان روز به روز بيشتر و بيشتر منتشر و سالانه كتابها و مقالات زيادي در اين زمينه نگاشته مي‌شود. همراه با رشد حوزه روان‌شناسي سياسي نياز به كتاب درسي جامع از خطوط تخصصي روان‌شناسي سياسي افزايش يافته است.

ضرورت آشنايي با چنين مبحثي براي هركس كه با علوم اجتماعي به معناي اعم و علوم سياسي به طور اخص و افرادي كه در محيط‌هاي سياسي، رسانه‌اي، اجتماعي و امثال آن فعاليت مي‌كنند ضروري است، زيرا آنها را با تحليل رفتارهاي گروهها و ملتها آشنا مي‌كند و زمينه درك عميق‌تر اين رفتارها را براي او فراهم مي‌سازد.

كتاب «مقدمه اي بر روان‌شناسي سياسي» كوششي است در جهت تبيين و شناساندن لايه‌هايي از وجود انسان كه علت اساسي ساختن تاريخ و حادثه‌هاي آن مي‌باشد. مقدمه‌اي بر روانشناسي سياسي را مارتا كاتم، بث- اولر، النا مسترز، توماس پرستون به رشته تاليف درآورده‌اند. اين كتاب به وسيله كمال خرازي و جواد علاقبندراد ترجمه و  در 466 صفحه  توسط  نشر دانشگاهي به بازار كتاب  عرضه شده است.

خوانندگان براي درك مطالب اين كتاب به پيشينه‌اي در روان‌شناسي يا علوم سياسي نياز ندارند. اين كتاب به خواننده مي‌آموزد همان شهرونداني كه در شرايط دموكراتيك حقوق سياسي خود را با رفتن پاي صندوق رأي در روز انتخابات محقق مي‌سازند ممكن است در شرايطي معين، از خودكامه‌اي قدرت طلب، كه رقابت سياسي را ممنوع مي‌كند و مخالفان خود را شكنجه مي‌دهد حمايت كنند. در اين كتاب برخي از غمناك‌ترين حوادث تاريخ بشر و برخي از وحشتناك‌ترين اعمالي كه افراد براي دستيابي به مقاصد سياسي نسبت به هم روا مي‌دارند، توصيف شده است.

نويسنده در مقدمه كتاب،  چيستي روان‌شناسي سياسي را به بحث گذاشته و بخشي از تاريخچه و نيز مسائل روان‌شناختي آن را توضيح مي‌دهد. توضيحي نيز درباره «انسان سياسي» و تصويري از يك شخصيت عام سياسي ارائه شده است. در اين تصوير اجزاي تفكر و احساس - شخصيت، هويت اجتماعي، ارزش، نگرش، هيجان و فرآيند‌هاي شناختي - در لايه‌هاي ذهن گنجانده مي‌شود، به گونه‌اي كه شخصيت در مركز و هويت اجتماعي و ارزشها در لايه‌هاي بعدي و نگرشها، فرايندهاي شناختي و هيجانات در نزديكترين لايه آن به سطح قرار مي‌گيرد.

انسان سياسي در سراسر كتاب از يك فصل به فصل ديگر مطرح مي‌شود و در ابتداي هر فصل بخشهاي مربوط به انسان سياسي و محيط وي برجسته شده تا خواننده فصل را با يادآوري نظريه‌ها و مفاهيم روان‌شناختي، كه در صفحات بعد از آن مي‌آيد آغاز كند. فصلهاي 2،3،4 خواننده را با اصلي‌ترين نظريه‌ها و مفاهيم روان شناختي كه در روان‌شناسي سياسي به كار مي‌رود آشنا مي‌سازد.

فصل 2 به چارچوبها و نظريه‌هاي شخصيت محور، فصل 3 به فرآيندهاي شناختي،  نگرشها، هويتها و هيجانات و فصل 4 به روان‌شناسي گروهي در سياست اختصاص دارد. فصل 5 به رهبري، به ويژه رهبري رئيس جمهور در سياست داخلي و بين‌المللي مي‌پردازد. فصل 6 در مورد روان‌شناسي سياسي و رفتار سياسي شهروند متوسط آمريكايي، با توجه به نوعي مقايسه و تطبيق با بريتانيا، است كه چگونگي پردازش اطلاعات و تصميم‌گيري در رأي‌گيري و تأثير رسانه‌ها بر نگرشهاي سياسي بررسي مي‌شود.

در فصل 7 نظريه‌ها در زمينه تعارضات نژادي و قومي در ايالات متحده، برزيل، آفريقاي جنوبي، نيجريه، بوسني و گواتمالا بررسي مي‌شود. در فصل 8 تاثير ناسيوناليسم بر رفتار شهروندان و رهبران در سياست داخلي و بين‌المللي بررسي مي‌شود. از جمله مواردي كه به صورت خاص مورد استفاده قرار گرفته مناقشات ايرلند شمالي، يوگسلاوي، كوزوو، قبرس، چچن، كردهاي تركيه و اتحاد دو آلمان است.

نيز بررسي روان‌شناسي سياسي ناسيوناليسم بر رفتار سياست خارجي با بررسي موارد جنگ جهاني دوم و مبارزات ايالات متحده عليه مواد مخدر نشان داده شده است. در فصل 9 كتاب به رفتارهاي افراطي و انگيزه انجام آنها پرداخته مي‌شود  كه شامل علل روان‌شناختي سياسي، شكل‌گيري سازمان‌هاي نژادپرستانه سفيد پوستان، تروريستها، باندهاي سركوب و شكنجه دولتي و نسل‌كشي است.

در نهايت فصل دهم كتاب به روان‌شناسي سياسي بازداشتن از فعاليت‌هاي هسته‌اي و جنگ افزارهاي متعارف  اختصاص دارد.

در هر فصل كادرهايي حاوي مطالبي مرتبط با موضوع بحث آمده از جمله مطالبي درباره گروه‌هاي تبهكار خياباني در شهرهاي ايالات متحده، شورش نژادي در تولسا در سال 1921، گرفتاري يك كرد در تركيه كه به جرم سخن گفتن به زبان بومي‌اش به زندان افتاد، اختلافات در ايرلند شمالي درباره حق تظاهرات و ...

در اين كتاب جداول و اشكال و مثالهايي از يافته‌هاي تحقيقي و همچنين فهرستي در معرفي بسياري از كتابها و مقالات خوب كه در برگيرنده پژوهشهاي غني و متنوع درباره هر يك از رفتارهاي سياسي است براي تحقيق بيشتر در اختيار خواننده قرار گرفته است