ده چالش سياست خارجي باراک اوباما

 باراک اوباما، رئيس جمهور منتخب آمريکا از بيست ژانويه سال آينده زمام امور را در اين کشور به عهده مي گيرد. باراک بر خلاف اسلاف خود احتمالا سمت گيري چند جانبه گرايي در سياست خارجي را در  پيش خواهد گرفت اين در حالي بود که نو محافظه کاران آمريکا به خصوص بعد از حادثه 11 سپتامبر بر اساس دکترين جنگ پيش دستانه وپيشگيرانه يک جانبه گرايي فزاينده را در دستور کار سياست خارجي خود قرار داده بودند که اکنون بعد از هشت سال آمريکا را با انبويي از مشکلات روبرو ساخته است. اوباما اکنون  با چند مشکل اساسي و مهم در عرصه سياست خارجي روبرو است در ادامه مقاله پل رينولدز را در اين رابطه بخوانيد.

1 )‌ نقش آمريکا در جهان

يک نتيجه از انتخابات آمريکا اين است که راي دهندگان آمريکايي خواهان تغيير عمده در سياست خارجي دوران جورج بوش هستند. اين تغيير ممکن است حرکت از يکجانبه گرايي به سمت و سوي سياست چندجانبه گرايي و بيان کمتر اين عبارت که آمريکا "تنها ابرقدرت جهان است" باشد.

سياست مواجهه و رويارويي ممکن است جاي خود را به ديپلماسي دهد.در هر حال روساي جمهوري آمريکا فارغ از انتظارات و توقعات، اغلب به سمت و سوي بحران ها کشيده مي شوند. براي همين نبايد انتظار داشت که دوره رياست جمهوري اوباما، خالي از هر نوع بحراني باشد. باراک اوباما در حالي وارد کاخ سفيد مي شود که اين کشور درگير دو جنگ است. نحوه اداره اين مسايل، به تبيين دوره او کمک خواهد کرد.

2 )‌ عراق

باراک اوباما مي گويد که به فرماندهان ارتش خواهد گفت که ماموريت خود را در عراق از نو تعريف کنند که طبق اين تعريف، ماموريت آنها پايان دادن موفقيت آميز جنگ در عراق خواهد بود اما اين کار بايد مسئولانه انجام گيرد.او اين امر را به منزله دادن فرصت به دولت عراق براي تقويت نيروهاي مسلح اين کشور دانسته و خواهان خروج مرحله اي اکثر نيروهاي آمريکايي از عراق طي شانزده ماه پس از آغاز به کارش است.اين سياست مي تواند بالقوه به موفقيت بزرگي براي او منجر شود اما نيروهاي باقي مانده درعراق به عمليات خود در عراق عليه القاعده ادامه خواهند داد به همين جهت خروج کامل نيروهاي آمريکايي از عراق مد نظر نيست.

3 )‌افغانستان

شايد بزرگ ترين چالش براي باراک اوباما، افغانستان باشد. اگر در عراق وضعيت رو به بهبود است در افغانستان اوضاع اينگونه نيست.رئيس جمهور منتخب آمريکا وعده داده که توجه خود را معطوف افغانستان کند.او گفته است که دو تيپ زرهي ديگر را به افغانستان خواهد فرستاد. او همچنين متعهد شده که به سران القاعده مانند اسامه بن لادن، هر جا که باشند- فارغ از اينکه پاکستان موافقت کند يا نه- حمله کند.بهبود وضعيت افغانستان همراه با بهبود عملکرد دولت افغانستان و تلاش براي در پيش گرفتن سياست هاي موثر از سوي دولت پاکستان( که ثبات اين کشور در مجموع خود يک معضل است) براي تضعيف طالبان و نيروهاي القاعده مهم است.

4 )‌جنگ عليه تروريسم

عبارت مشهور جورج بوش احتمالا در دوران رياست جمهوري اوباما از اهميت کمتري برخوردار خواهد بود. آقاي اوباما خواهان تمرکز بر روي چيزي است که کميسيون يازده سپتامبر آن را "نبرد عقايد" خواند که طبق آن، سياست خارجي آمريکا همراه با ارزش هاي سنتي آمريکايي خواهد بود و اين کشور با نيروهاي ميانه رو جهان اسلام براي مقابله با تبليغات القاعده شريک خواهد شد. البته آقاي اوباما گفته است که براي استفاده از نيروي نظامي براي مقابله با تروريست ها که تهديد مستقيمي عليه آمريکا باشند، درنگ نخواهد کرد.در اين زمينه مي توان به دو شاخص اشاره کرد. يکي بستن زندان گوانتانامو و ديگري تمديد قانون مربوط به ممنوعيت استفاده از شکنجه توسط سيا (سازمان اطلاعات مرکزي آمريکا)

5 )‌ ايران

ايران بالقوه مي تواند به يک بحران بزرگ تبديل شود که البته بيشتر به نحوه رفتار ايران بستگي دارد.اگر ايران کماکان به غني سازي اورانيوم در سطح پائين ادامه دهد، دولت جديد آمريکا به تحريم هاي خود ادامه خواهد داد و شايد درصدد گسترش اين تحريم ها نيز برآيد.تلاش ايران براي غني سازي در مقياس گسترده مي تواند درخواست اسرائيل براي اقدام نظامي عليه تجهيزات اتمي ايران را به دنبال داشته باشد.عواقب چنين حمله اي بسيار شديد و گسترده خواهد بود.باراک اوباما گفته است که او بدون پيش شرط با ايران البته نه الزاما در سطح رياست جمهوري گفتگو مي کند. بعيد به نظر مي رسد دولت فعلي ايران از غني کردن اورانيوم دست بردارد براي همين هر نوع توافقي ميان دو کشور بايد شامل به رسميت شناختن برخي حقوق ايران در غني سازي اورانيوم، تحت شرايط سفت و سخت باشد.

6 )‌  روند صلح خاورميانه

جورج بوش اميدوار بود که اسرائيل و فلسطينيان تا پايان سال جاري ميلادي به توافقي دست پيدا کنند اما اين مساله غير ممکن به نطر مي رسد.به همين جهت باراک اوباما با اين سئوال هميشگي روبرو خواهد بود که تا چه حد در روند صلح دخالت کند. اولين مرحله، انتخابات اسرائيل است که قرار است دهم فوريه برگزار شود و اين انتخابات نشان خواهد داد دولت جديد اسرائيل تا چه حد آماده سازش است.ريچارد هالبروک که از او به عنوان يکي از کانديداهاي وزارت امور خارجه آمريکا ياد مي شود، ايده "هلال بحران" را مطرح کرده است که طبق آن با مسايل مختلف از ترکيه تا پاکستان برخورد مي شود. اين روزها بايد سوريه را نيز در اين هلال گنجاند که کمکش براي برقراري ثبات در عراق ضروري است.

7  )‌  روسيه

رويدادهاي اخير در گرجستان منجر به بروز بحراني ميان روسيه و غرب شد که از زمان جنگ سرد بي سابقه است.اين بحران اين سئوال را ايجاد کرده که دولت جديد سياست خود را در برابر روسيه چگونه تنظيم خواهد کرد. آمريکا براي حل مشکلاتي مانند دارفور و ايران که شوراي امنيت نيز در آن نقشي دارد، نيازمند کمک روسيه است.موضوع مهم، تعيين شتاب روند پيوستن گرجستان و اوکراين به سازمان ناتو است.وزراي خارجه ناتو در دسامبر امسال اين مساله را بررسي خواهند کرد و تيم اوباما، پشت درهاي بسته نظرات خود را در اين زمينه اعلام خواهد کرد. اگرچه دولت جورج بوش مي گويد که براي عضويت گرجستان در ناتو سال ها زمان نياز است.مساله استقرار سيستم دفاع موشکي در لهستان و جمهوري چک نيز از ديگر مشکل هاي موجود است.

8 )‌ کره شمالي

اقدامات اخير کره شمالي مثبت بوده است. در ازاي توقف برنامه هسته اي، نام اين کشور قرار است از فهرست کشورهاي حامي تروريسم در آمريکا حذف شود.اما کره شمالي احتمالا سلاح هاي هسته اي خود را نگه خواهد داشت. مساله اصلي براي رئيس جمهور آينده اين است که آيا مي تواند کره شمالي را به کنار گذاشتن سلاح ها نيز قانع کند يا نه.

9 )‌  چين

روابط با چين براي آمريکا مهم است. چين يک کشور عضو شوراي امنيت سازمان ملل است و در اقتصاد آمريکا داراي قدرت اثرگذاري زيادي است.چين به خودي خود مشکلي براي آمريکا نيست اگرچه آينده تايوان همواره اين قابليت را داشته که دو کشور را از يگديگر جدا کند. تبت نيز وضعيت مشابهي دارد.روابط دو کشور احتمالا باثبات باقي مي ماند و به نظر نمي رسد اوباما نيز چيز ديگري غير از اين بخواهد.

10 )‌ ديپلماسي جديد: انرژي،تغيير وضعيت جوي، مسايل مالي

بحران فعلي بازارهاي مالي رئيس جمهور آتي آمريکا را وادار مي کند تا سياست جديدي را بر خلاف روند هميشگي در پيش بگيرد.در مورد تغييرات جوي، اوباما خود را متعهد به انجام اقدامات بيشتري در مورد گرمايش زمين کرده است و به دنبال آن است تا سال 2050 هشتاد درصد از گازهاي گلخانه اي بکاهد. پيمان کيوتو نيز در سال 2012 پايان مي يابد و مذاکرات در مورد آن تا کنون بي نتيجه مانده است.انرژي به خصوص نفت يک چالش ديگر براي رئيس جمهور منتخب است. او متعهد شده تا اتکاي آمريکا به نفت خاورميانه و ونزوئلا را تا ده سال آينده ار بين ببرد.

پل رينولدز

تحليلگر مسايل جهاني بي بي سي نيوز