معرفی کشورها : ترکیه

وحید پرست تاش

ترکیه به ترکی استانبولی: Türkiye با نام رسمی جمهوری ترکیه (Türkiye Cumhuriyeti)، کشوری اوراسیایی است که بخش بزرگ کشور یعنی آناتولی یا آسیای کوچک در جنوب باختر آسیا و خاورمیانه واقع است و بخش کوچکی نیز به نام تراکیه در منطقۀ بالکان (منطقه‌ای در جنوب خاور اروپا) قرار دارد.

ترکیه در خاور با کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان (نخجوان)، ارمنستان، و گرجستان؛ در جنوب خاوری با عراق و سوریه؛ و در شمال باختری (بخش اروپایی) با بلغارستان و یونان همسایه است. همچنین ترکیه از شمال با دریای سیاه، از باختر با دو دریای کوچک مرمره و اژه، و از جنوب باختر با دریای مدیترانه مرز آبی دارد. دو تنگه راهبردی بسفر و داردانل نیز در اختیار ترکیه است.

پهناوری ترکیه ۷۸۳،۶۵۴ کیلومتر مربع (۳۷ام) است. ترکیه کشوری کوهستانی و پرباران است. شکل این کشور مانند یک مستطیل است که از سوی خاور و باختر امتداد یافته است. ترکیه با قرار گرفتن در یکی از حسّاس‌ترین مناطق جهان، دارای موقعیّت جغرافیایی راهبردی و بسیار خوبی است و گذرگاه جنوب باختر آسیا و اروپا به حساب می‌آید و کشورهای بسیاری، به ویژه ایران از خاک ترکیه برای ترانزیت کالا و انرژی استفاده می‌کنند.

ترکیه حدود ۷۲ میلیون تن (براورد ۱۳۸۷) جمعیت دارد، که حدوداً ۷۵ درصد مردم سنی و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم علوی هستند. با این که حکومت ترکیه لائیک است ولی بسیاری از مردم هنوز به دین اسلام پایبند هستند و عید فطر و عید قربان در این کشور تعطیل رسمی است. همچنین در ترکیه حدود ۷۵ درصد مردم ترک و ۲۰ درصد نیز کرد هستند که بیش تر در جنوب خاور کشور زندگی می‌کنند امّا به تدریج با مهاجرت در نواحی دیگر مخصوصاً استانبول و آنکارا جمعیت چشمگیری را تشکیل داده اند.

زبان رسمی ترکیه، ترکی (استانبولی) است که در گذشته با خط عربی (عثمانی) نوشته می‌شد و از زمان تشکیل جمهوری ترکیه توسط آتاترک در سال ۱۳۰۲ هجری خورشیدی (۱۹۲۳) با خط لاتین نوشته می‌شود. ترکیه در میانه دو فرهنگ شرقی و غربی است. این کشور از نظر علمی و دانشگاهی در سطح بالایی قرار دارد.

ترکیه با نام امپراتوری عثمانی در چند سدۀ گذشته، بخش های بزرگی از خاورمیانه و جنوب خاوری اروپا را در دست داشت. تا اینکه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی، جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال پاشا آتاترک در سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) تأسیس شد.

مردم تركيه

در كشور تركيه علاوع بر قوم ترك كه 80 درصد جمعيت اين كشور را تشكيل مي‌دهند، گروهي از كردها در جنوب شرقی و شرق کشور زندگی می‌کنند كه نزديك به 20 درصد از جمعيت تركيه را تشكيل مي‌دهند. بقيه جمعيت، گروه‌هاي ترک‌های آذربایجانی در شمال‌شرق، لازها در شمال، عرب‌ها در جنوب و ارمنی‌ها در استانبول هستند.ميانگين سني مردم اين كشور 28.6 سال است و اميد به زندگي 72.88 سال. زبان رسمی این كشور ترکی است.99.8 درصد مردم اين كشور مسلمان و اغلب سني هستند. و بقيه مسيحي و يهودي.

اقتصاد در تركيه

اقتصاد در تركيه تركيبي از اقتصاد مدرن و سنتي بر پايه كشاورزي است. در حال حاضر 35 درصد از نيروي كار اين كشور در بخش كشاورزي مشغول به كارند.اقتصاد تركيه با سرعت در حال خصوصي‌سازي است با اين حال هنوز دولت در بخش‌هايي چون بانك‌داري، حمل‌و‌نقل و ارتباطات دولت نقش اصلي را ايفا مي‌كند.توليد ناخالص داخلي اين كشور 640.4 ميليارد دلار در سال 2006 ميلادي بود. 24.79 ميليون نفر از جمعيت اين كشور شاغل هستند. نرخ بيكاري 10.2 درصد است.20 درصد از مردم اين كشور در سال 2002 ميلادي زير خط فقر زندگي مي‌كردند و نرخ تورم در اين كشور در سال 2006 ميلادي 10.5 درصد بود.تنباكو، كتان، زيتون، جغندر قند و مركبات مهمترين محصولات كشاورزي اين كشور است. مهمترين محصولات صادراتي اين كشور پوشاك، مواد غذايي، منسوجات و تجهيزات حمل و نقل است.شركاي تجاري در صادرات تركيه را كشورهاي آلمان 11.3 درصد، انگليس 8 درصد، ايتاليا 7.9 درصد، آمريكا 6 درصد، فرانسه 5.4 درصد و اسپانيا 4.4 درصد تشكيل مي‌دهد.مهمترين محصولات وارداتي اين كشور ماشين‌آلات، مواد شيميايي، سوخت و تجهيزات حمل و نقل است. مهمترين شركاي تجاري تركيه در واردات روسيه 12.8 درصد، آلمان 10.6 درصد، چين 6.9 درصد، ايتاليا 6.2 درصد، فرانسه 5.2 درصد، آمريكا 4.5 درصد و ايران 4 درصد است.يكي از مهمترين منابع اقتصادي تركيه گردشگري است كه گردش مالي فراواني براي اين كشور به همراه دارد.

مرزها

ترکیه شش همسایهٔ آسیایی و دو همسایهٔ اروپایی دارد. کشورهای هم مرز ترکیه عبارت‌اند از: در خاور با ایران ۴۹۹ کیلومتر، جمهوری آذربایجان ۹ کیلومتر، ارمنستان ۲۶۸ کیلومتر، و گرجستان ۲۵۲ کیلومتر؛ در جنوب خاور با عراق ۳۵۲ کیلومتر و سوریه ۸۲۲ کیلومتر؛ در شمال باختر با یونان ۲۰۶ کیلومتر و بلغارستان ۲۴۰ کیلومتر.

روابط ایران و تركیه

نگاهی به تاریخ ایران و تركیه نشان می دهد كه بسیاری از تحولات دو كشور مصادف با یكدیگر و بعضاً تأثیرگذار بر یكدیگر بوده است. وقوع انقلاب مشروطه در ایران و عثمانی، ظهور رضاخان و آتاتورك در دو كشور، وقوع كودتا علیه مصدق و مندرس در ایران و تركیه در گذشته نه چندان دور و تقویت اسلام گراها در تركیه و ظهور جناح نو گرا در آنان از جمله تأثیرات دوران اخیر بوده است.

پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران موجی از تأثیرپذیری از این انقلاب در منطقه ایجاد شد كه بیشتر از آن كه نتیجه سیاست گذاری باشد ثمره طبیعی انقلاب بود. این موضوع با تحریك غرب سبب احساس نگرانی در برخی از همسایگان ایران از جمله تركیه گردید كه در بلندمدت مشكلاتی را در روابط دو كشور ایجاد كرد.

ایران سعی می كند ضمن حفظ استقلال سیاسی خود نوعی از توسعه اقتصادی، سیاسی را تجربه كند كه بتواند ضمن تأمین منابع و رشد اقتصادی، الگویی در جهان تك قطبی باشد. با این وجود همسایگی ایران و تركیه و نیازهای متقابل به یكدیگر به گونه ای است كه می توان برای روابط دو كشور جایگاه ویژه ای در نظر گرفت. تغییر ذهنیت و نگاه دو كشور درباره یكدیگر در رسیدن به این نقطه، حائز اهمیت است و رسانه های گروهی نیز در این مسیر، نقش اساسی دارند. ایرانیان و ترك ها تأثیرات زیادی بر یكدیگر داشته اند. نگاهی به ادبیات دو كشور، شاهدی بر این مدعاست. با وجود پاكسازی های صورت گرفته هنوز بیش از پنج هزار واژه مشترك در زبان و ادبیات دو كشور به كار گرفته می شود. در خصوص مسائل مختلف سیاسی و اجتماعی دو كشور به طور متقابل، كتابها و مقاله های متعددی منتشر می گردد. سیاستمداران، ادیبان، دانشگاهیان و روشنفكران ترك احترام ویژه ای برای ایران و فرهنگ آن قائل هستند.

اما نكته كلیدی در روابط ایران و تركیه ضرورت تغییر ذهنیت است كه آن هم با تغییر نوع نگاه امكان پذیر خواهد بود. در تركیه تحت تأثیر تبلیغات منفی كه در ایجاد آن، آمریكا و اسراییل و عقبه های داخلی آنها نقش ویژه ای دارند، مدت ها تلاش می شود كه ایران را كشوری مداخله گر و حامی تروریسم نشان دهند. این در حالی است كه این كشورها خود عامل تقویت و حمایت از تروریسم هستند كه تحولات اخیر منطقه تا حدود زیادی آن را اثبات كرده است.

تحولات عراق و اثبات نشدن ادعاهای آمریكا علیه این كشور و حضور اسراییل در شمال عراق پرده از بسیاری از تزویرها برداشت. این تحول سبب گردید كه حتی بخشی از بدنه لائیك كه درگذشته نگاهی مثبت به ایران نداشت، در نگاه خود تجدید نظر كند.

به هر حال حتی اگر بپذیریم كه ترك ها با آمریكا و اسراییل روابط خاصی دارند تعامل مثبت میان تهران و آنكارا سبب دوری این كشور از اسراییل خواهد شد.

یكی از موضوعاتی كه در ماه های اخیر در روابط ایران و تركیه مطرح و باعث بحث های زیادی گردیده است قراردادهای مربوط به ایران سل و فرودگاه امام خمینی(ره) است. دو شركت ترك  در مناقصه ای برنده این دو طرح شدند، اما در اجرای آن عمدتاً با مطرح شدن مسائل امنیتی، متوقف شدند.

با این وجود روابط ایران و تركیه فراتر از آن است كه در بن بست دو قرارداد بماند. سطح روابط و اولویت های مختلف امنیتی، اقتصادی، سیاسی به گونه ای است كه توقف در روابط را نمی پذیرد و دیر یا زود این موضوع به گونه ای كه بتواند منافع و نگرانی های طرفین را تأمین كند حل خواهد شد.

نكته آخری كه اشاره به آن حائز اهمیت است این است كه باید بدانیم كه تقویت روابط ایران و تركیه به نفع دو كشور است.

تركیه در اروپا

رهبران ترك نگران آن هستندكه هر چه تركیه به عضویت در اتحادیه اروپایی نزدیك تر می شود مقاومت در مقابل این موضوع در اروپا افزایش می یابد

تركیه در اروپا

در اصل اول پیمان تدوین قانون اساسی اروپا آمده است: این اتحادیه به روی همه كشورهای اروپایی كه به ارزش های آن احترام بگذارند گشوده است. شرایط عضویت در اتحادیه اروپایی در این پیمان توضیح داده شده است.

نخست اینكه یك كشور باید اروپایی باشد تا بتواند وارد این اتحادیه شود ، همچنین باید به ارزش های اتحادیه اروپایی كه در بند ۲ توضیح داده شده است پایبند باشد. این ارزش ها احترام به حقوق و عزت بشر، آزادی،  دموكراسی، برابری و حكومت قانون است. شورای اروپا در كپنهاگ در سال ۱۹۹۳ شرایط مشخص دیگری تعیین كرد كه جنبه های سیاسی و قانونی و اقتصادی و وظایف عضو شدن را شامل می شود.

آیا تركیه یك كشور اروپایی است؟ پاسخ به این سئوال به عوامل مختلفی بستگی دارد:

عوامل جغرافیایی، فرهنگی، تاریخی و انتخاب هایی كه خود تركیه انجام می دهد و البته شیوه پذیرش در دیگر كشورهای اروپایی.

بعد از فروپاشی امپراطوری عثمانی، خاك تركیه تا جایی محدود شد كه فقط ۳درصد آن در قاره اروپاست.

اما ۱۱ درصد جمعیت تركیه و استانبول پایتخت اقتصادی _ فرهنگی آن در همین ۳ درصد واقع شده است. خاك تركیه هم در اسیا واقع شده است و هم اروپا.

فرصت ها

شكی نیست كه عضویت تركیه در اتحادیه اروپایی هم برای تركیه و هم برای اروپا نه فقط چالش بلكه فرصت ها و مزایای زیادی در بردارد. ورود تركیه به اتحادیه اروپایی سند غیرقابل انكاری برای اثبات این خواهد بود كه اروپا یك «كلوب مسیحی» بسته نیست. این موضوع ماهیت اتحادیه را به عنوان جامعه  ای با مدارا و تحمل كه قدرت خود را از گوناگونی اش می گیرد و با ارزش های مشتركی چون آزادی، دموكراسی و حكومت قانون و احترام به حقوق بشر منسجم مانده است، اثبات می كند. در قرن ۲۱ كه غفلت و تعصب و پدیده هایی چون تروریسم بین المللی از ویژگی های آن است، یك اروپای چند قومی، چند فرهنگی و چند مذهبی می تواند پیام محكمی به بقیه دنیا بفرستد و بگوید كه «جنگ تمدن ها» سرنوشت گریزناپذیر بشر نیست. از این راه اروپا می تواند نقش قابل توجهی در آینده روابط غرب و دنیای اسلام هم ایفا كند.

در شرایطی كه اتحادیه اروپایی در پی بدست آوردن مسئولیت بیشتر در دنیاست، پذیرش تركیه در این اتحادیه، توانایی های این قاره را به عنوان یك بازیگر سیاست خارجی تقویت می كند. تركیه به دلیل موقعیت ژئواستراتژیك خود به تلاش های اتحادیه اروپایی در سیاست خارجی در خاورمیانه، مدیترانه و آسیای مركزی و قفقاز ابعاد جدیدی می دهد. اروپا در حال حاضر به رغم كمك مالی به فلسطینی ها، نقش اندكی در خاورمیانه دارد اما می تواند در آینده بدون به چالش كشیدن رهبری آمریكا، مثلاً در مناقشه اسراییل و فلسطینی ها نقش مؤثرتری ایفا كند. تركیه با هر دو طرف این درگیری، روابط خوبی دارد و در اسراییل و دنیای عرب از اعتبار قابل توجهی برخوردار است. بنابر این حلقه ارتباطی خوبی میان اروپا و خاورمیانه خواهد بود. همچنین توان نظامی تركیه و قابلیت های این كشور برای ایجاد پایگاه نظامی، به نفع سیاست دفاعی و امنیتی اروپاست.

تركیه از نظر اقتصادی نیز می تواند به وزن اروپا در دنیا بیافزاید. اگر چه اقتصاد تركیه با كسری و نبود توازن روبه روست اما كشور تركیه بزرگ است و منابع و نیروی كار جوان آموزش دیده ای دارد. جمعیت ۷۰ میلیونی تركیه و دورنمای افزایش قدرت خرید آن، قابلیت های یك بازار خوب برای اروپا را دارد.

اما تركیه هم به اروپا نیاز دارد. رجب طیب اردوغان نخست وزیر تركیه بارها گفته است، تركیه به خاطر خودش باید اصلاحات را اجرا كند نه فقط به خاطر خوشایند بروكسل. در این روند، پیشرفت هایی در زمینه اصلاح دولت، تقویت نقش مجلس، تشویق برابری جنسیتی و ارتقای سطح حقوق و آزادی های مذهبی صورت گرفته اند.

وضعیت زندگی كردها نیز بهبود یافته است. می توان گفت كه تركیه در دو سال اصلاحاتی را انجام داد كه بیشتر از تمام یك دهه گذشته بود. نظام حقوقی و سیاسی این كشور به طور عمیقی تغییر كرده است. در نتیجه این پیشرفت ها، مجمع پارلمانی شورای اروپا در نشست اخیر خود در بهار، تصمیم گرفت روند نظارتی را كه از سال ۱۹۹۶ برای تركیه به كار می گرفت برچیند.

با این حال و به رغم این دستاوردها برای تضمین اجرای قوانین جدید در همه ساختارهای حكومتی تركیه، تلاش های زیادی نیاز است. از سوی دیگر اگرچه حل مشكل قبرس پیش شرطی برای آغاز مذاكرات نیست، اما حل این موضوع می تواند موضع تركیه را تقویت كند.

چالش ها

در سال ۲۰۱۵ اتحادیه اروپایی دست كم ۲۸ عضو خواهد داشت (كه شامل بلغارستان، رومانی و كرواسی هم می شود) سیاست های این اتحادیه متناسب با شرایط تغییر كرده است.

تركیه هم تغییرات چشمگیری را تجربه كرده است و شاید كاملاً عوض شده باشد. پیش بینی می شود كه شروع مذاكرات، اقتصاد تركیه را تقویت كند و موقعیت این كشور را در مقایسه با دیگر كشورهای عضو اتحادیه اروپایی و به ویژه اعضای جدید تقویت كند. تا سال ۲۰۱۵ جمعیت تركیه به بیش از ۸۰ میلیون نفر می رسد یعنی جمعیتی برابر با آلمان كه ۱۴ درصد از جمعیت جدید اتحادیه اروپایی را تشكیل می دهد. با توجه به شرایط نامشخص اتحادیه اروپایی و تركیه، حدس دقیق پیامدهای عضویت تركیه برای نهادهای اروپایی و اتحاد سیاسی و سیاست مالی آن دشوار است. روشن است كه سازوكار جدید تعریف شده در قانون اساسی در باره نفوذ كشورها براساس جمعیت آنها، به تركیه قدرتی معادل چهار كشور بزرگ اروپا (آلمان، فرانسه، انگلیس و ایتالیا) می دهد. این وضعیت در مجلس اروپا هم صدق می كند جایی كه تركیه در آن به اندازه آلمان كرسی دارد.

از سوی دیگر ادامه اجرای اصل توافق جمعی در حوزه های مهمی مانند سیاست مشترك امنیتی، خارجی ،دفاعی و مالی، امتیاز جمعیتی را از تركیه در روند تصمیم گیری ها می گیرد. عضویت تركیه همچنین نقشی در تركیب كمیسیون اروپا نیز ندارد. زیرا تا آن زمان تصمیم درباره كاهش تعداد اعضای كمیسیون اروپا و اجرای اصل عضویت دوره ای اتخاذ می شود.

درباره سه محور غالب در اتحادیه اروپایی یعنی كشورهای بزرگ در مقابل كوچك، كشورهای فقیر در مقابل ثروتمند و كشورهای فدرالی در مقابل متمركز، پیش بینی تأثیر حضور تركیه آسان تر است. وجود تركیه، گروه كشورهای بزرگ را تقویت می كند و تعادل موجود را كه با ورود كشورهای كوچك در دور قبلی توسعه اتحادیه، ایجاد شده بود به هم می زند. ورود تركیه به دلیل اقتصاد ضعیف این كشور، معیارهای اقتصادی اتحادیه اروپایی را پایین می آورد و این اتحادیه را به طور كلی فقیرتر می كند.

درباره خطر ورود تركیه به اروپا برای اتحاد سیاسی این اتحادیه و دورنمای اروپای متحد، حرف های زیادی زده شده است. درست است كه عضویت یك كشور بزرگ مسلمان با موقعیت منحصر به فرد ژئوپلتیك و منافع قوی در مناطقی چون آسیای مركزی و قفقاز و خاورمیانه، رویكرد سیاست خارجی اتحادیه اروپایی را تحت تأثیر قرار می دهد، اما واقعیت آن است كه با هر دور پذیرش اعضای جدید، این رویكرد دچار تغییر می شود.

در باره هزینه های مالی ورود تركیه به اتحادیه اروپایی، در این مرحله، پیش بینی، غیرممكن است. این پیش بینی به عوامل گوناگونی بستگی دارد، مسائلی چون سیاست های كشاورزی و بودجه ای اروپا.

در مورد تأثیر عضویت در خود تركیه هم، همه چیز به تحولات اقتصادی این كشور در ده سال آینده بستگی دارد. بسیاری از كارشناسان عقیده دارند، این موضوع فواید آنی برای تركیه به همراه دارد؛ از جمله این فواید، سرازیر شدن سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نرخ رشد ۵ تا ۶ درصدی و كمتر شدن بحران های فلج كننده برای اقتصاد تركیه است. تنها پیش بینی كه در این زمان می توان كرد آن است كه تركیه از كمك های زیادی برخوردار خواهد شد.

تركیه مسلمان

دورنمای عضویت تركیه در اتحادیه اروپایی به دلیل جمعیت بیشتر مسلمان این كشور، اروپایی ها را نگران می كند. اروپایی ها نگران آن هستند كه فضای سنتی اجتماعی، فرهنگی یك تركیه مسلمان بر اروپا تأثیر بگذارد. از سوی دیگر اروپایی ها نگران آن هستند كه اسلام سیاسی در تركیه روی كار آید و به این ترتیب مهار یكی از مهمترین اعضای اتحادیه اروپایی را به دست بگیرد. كمیته ویژه نظارت بر تعهدات نامزد های عضویت، در شورای اروپا در گزارش اخیر خود اعلام كرد، میان تركیه جدید و تركیه سنتی و نواحی شرق و غرب این كشور تفاوت زیادی وجود دارد. این تفاوت به ویژه در زمینه حقوق زنان و قتل های ناموسی بسیار مشهود است. اصلاحات توصیه شده اروپا این وضع را تغییر نداده است. مقامات ترك وعده داده اند كه این اقدامات را ریشه كن كنند.

درباره نقش اسلام در سیاست در تركیه نیز ابتدا باید ماهیت نظام سكولاری كه آتاتورك بعد از تأسیس جمهوری تركیه آن را بنا گذاشت درك شود. شاید این نظام برگرفته از روح «لائیسیته» فرانسوی ها باشد، اما این نظام به هیچ وجه به معنای جدایی حكومت از كلیسا، آن طور كه در فرانسه اجرا می شود، نیست. در تركیه، سكولاریسم به معنای محدود كردن عقاید مذهبی در حریم خصوصی و فردی و جدا كردن قوانین قرآنی از زندگی مردم است. نهادهای اسلامی همچنان در كنترل دولت هستند، دولت بر بخش های آموزش مذهبی، فعالیت مساجد و بنیادهای خیریه مذهبی نظارت و امام های جماعت را به عنوان كارمندان دولتی استخدام می كند.

بعد از شروع به كار یك نظام چند حزبی در سال ۱۹۴۶ در تركیه و حضور اسلام سیاسی در آن، بحث درباره نقش مذهب در حكومت تركیه شدت گرفت و به تنش های سیاسی، مداخله ارتش و ممنوع شدن فعالیت احزاب اسلامگرا منجر شد. بحث اصلی میان اسلامگرایانی بود كه در پی ایفای نقش محسوس تر مذهب در زندگی مردم به عنوان یك امر عادی در یك كشور مسلمان بودند و سكولارهایی كه چنین درخواست هایی را تلاش برای ایجاد یك حكومت مذهبی و تهدیدی جدی برای اساس تشكیل دهنده جمهوری تركیه می دانستند.

تاریخچه طولانی بی ثباتی در اقتصاد كلان تركیه ریشه در بحران مالی سال ۲۰۰۱ دارد. دلایل این بحران، مدیریت ضعیف مالی و نظام شكننده بانكداری این كشور است. در نتیجه این دو عامل، تولید ناخالص داخلی تركیه ۵/۷ درصد كاهش یافت، نرخ بهره به۴۰۰ درصد رسید و ارزش پول كاهش و بدهی های دولت افزایش یافت. این بحران برای اقتصاد تركیه عقب گردی جدی بود، اما همزمان انعطاف پذیری و پویایی آن را هم نشان داد. در نتیجه اجرای اصلاحات با حمایت صندوق بین المللی پول، دوران بهبود طی شد و طی یك سال، نرخ رشد به بیش از ۷ درصد رسید، تورم كاهش یافت و لیره تركیه ارزش خود را به دست آورد.

اما به رغم این تحولات مثبت، جبران كسری ها و فقدان ترازها، مدت ها طول می كشد. بدهی دولت و كسری بودجه هنوز بسیار زیاد است. نرخ بهره هم همین طور. نرخ تورم ۴/۱۸ درصد است و بیكاری ۸/۱۰ درصد.

نرخ تولید ناخالص داخلی تركیه برای كشوری با۷۰ میلیون نفر جمعیت، در حد متعادل است و درآمد سرانه پایین.

به دلیل اندازه كوچك اقتصاد تركیه، كه در حال حاضر كمتر از دو درصد تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپایی را تشكیل می دهد، ورود این كشور به اروپا تأثیر چندانی بر اقتصاد این اتحادیه نخواهد داشت. اما در مقابل، این اتفاق برای تركیه پیامدهای چشمگیری دارد. براساس آمار و تخمین های موجود عضویت در اتحادیه اروپایی، تجارت دوجانبه تركیه را تا۴۰ درصد افزایش می دهد.

روند دشوار تغییرات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حقوقی در تركیه را نمی توان نادیده گرفت و این را هم نباید فراموش كرد كه در بخش های مختلف جامعه این كشور، مقاومت زیادی در مقابل این تغییرات وجود دارد.

منابع  :  همشهری دیپلماتیك- Oct 2004 - شماره ۲۸ - ۱۶ آبان ۱۳۸۳

           سایت ویکی پدیا

           دانشنامه رشد

سایت http://www.torkiye.com

اروپا و ترکیه : نیلوفر قدیری