علی عزت بگوویچ و فروپاشی یوگسلاوی

علی عزت بگوویچ در سال 1925 در یکی از شهرهای بوسنی به نام کروبا متولد شد. او در سارایوو رشد کرد و در سال 1943 تحصیل در دبیرستان پسرانه آلمان ها را به اتمام رساند.علی در سال های جنگ جهانی دوم همواره با ایدئولوژی فاشیستی و بعدها با عقاید کمونیستی مبارزه کرد. در همین مسیر تشکلی به نام "مسلمانان جوان" را که دانشجویان و دانش آموزان در آن عضویت داشتند پایه گذاری کرد. هدف آنان رهایی مسلمانان بوسنی از تاثیرات  منفی مادی و معنوی حاصل از جنگ بود. علی اولین بار در سال 1946 دستگیرشد و تا سال 1949 در زندان ماند. رژیم کمونیستی در آن زمان بسیاری از دوستان علی را که در سازمان مسلمانان جوان عضویت داشتند به قتل رساند و هزاران نفر از آنان را نیز سال ها زندانی کرد. این حرکتی برای ریشه کن کردن بزرگترین سازمان ضد کمونیستی در جنوب شرقی اروپا بود. علی اولین بار در سال 1946 دستگیرشد و تا سال 1949 در زندان ماند. رژیم کمونیستی در آن زمان بسیاری از دوستان علی را که در سازمان مسلمانان جوان عضویت داشتند به قتل رساند و هزاران نفر از آنان را نیز سال ها زندانی کرد. این حرکتی برای ریشه کن کردن بزرگترین سازمان ضد کمونیستی در جنوب شرقی اروپا بودرژیم کمونیستی علی را به خاطر فعالیت های روشنگرانه اش در سال 1983 همراه با 12 روشنفکر بوسنیایی دیگر محاکمه و به 14 سال حبس محکوم کرد.

   علی عزت بگوویچ در وهله اول به مباحثی چون آزادی، احیای اندیشه ی اسلامی در عصر جدید، بهبود اوضاع فکری مسلمانان، روابط اسلام و غرب، و ایجاد ارتباط سازنده بین اسلام و ادیان دیگر پرداخت. کتاب های " مسایل رستاخیز اسلامی"، "اسلام بین شرق و غرب" و " بیانیه ی اسلامی" آثار منتشر شده ی او پیش از زندانی شدنش بود. کتاب های مزبور در بی رحم ترین دوره ها و در کشوری که محل تلاقی فرهنگ ها و تمدن های مختلف بود، توسط  مسلمانی نوشته شد که مانند غربی ها می اندیشید اما ازاحساسات ملت های شرق برخوردار بود.

                                  

   علی به خاطر نوشتن کتاب " بیانیه ی اسلامی" بود که در سال 1983 در سارایوو به درخواست دادگاه رژیم کمونیستی به 14 سال حبس محکوم شد. در ده سال پایانی عمر بگوویچ حملات گوناگونی به کتاب مذکور شد اما او هیچگاه اقدام به پاسخگویی نکرد و موضوع را به قضاوت تاریخ سپرد.

راه اندازی تشکلی سیاسی

   علی عزت بگوویچ اواخر سال 1988 با تصمیم دولت یوگسلاوی مبنی بر"آزادی  آن دسته ازمخالفانی که به دلیل گفته هایشان محکوم شده اند" از زندان بیرون آمد. در آن ایام اوضاع سیاسی یوگسلاوی روز به روز تیره تر می شد. علی عزت بگوویچ که تجربه ی نبود سازمان سیاسی مسلمانان در زمان جنگ دوم و خسارات ناشی از آن را با خود داشت، برای ممانعت از تکرار حوادث تلخ در میان همکیشان خود، در 27 مارس 1990 حزبی به نام " اقدام دمکراتیک" را تاسیس کرد. به این ترتیب روند حرکت دمکراتیک مردم بوسنی هرزه گووین و دوره ی چند حزبی در این کشور آغاز گردید.

فروپاشی یوگسلاوی

   حزب اقدام دمکراتیک در اولین انتخابات چند حزبی یوگسلاوی که در 18 نوامبر 1990 برگزار شد موفق گردید 86 کرسی از مجموع 240 کرسی مجلس را به خود اختصاص دهد. این حزب توانست ریاست شورای زمامداری بوسنی هرزه گووین و 3 کرسی از 7 کرسی آن را نیز به دست آورد. طبق قانون علی عزت بگوویچ به ریاست شورای مذکور برگزیده شد. براساس نتیجه انتخابات دولتی ائتلافی متشکل از حزب اقدام دمکراتیک، حزب وحدت دمکراتیک کرواتها، و حزب دمکراتیک صربها تشکیل شد. اما این دولت به دلیل دیدگاه های کاملا متفاوت اعضای آن هیچ گاه نتوانست درباره قانون اساسی بوسنی و مسائل دیگر کشور کاری انجام دهد.   یوگسلاوی به خاطر اندیشه تاسیس صربستان بزرگ و توافقی که بین میلوشوویچ و فرانیو توجمان رییس جمهور کرواسی برای تقسیم بوسنی صورت گرفته بود پابرجا نماند.29 فوریه و یکم مارس 1992 در کشور رفراندومی برگزار شد. 63 درصد مردم در این رفراندوم شرکت کرده و به استقلال بوسنی رای مثبت دادند. اتحادیه اروپا با استناد به نتیجه این رفراندوم در تاریخ 6 آوریل 1992 استقلال بوسنی را به رسمیت شناخت. یک روز بعد ایالات متحده آمریکا نیز چنین کرد. کاراجیچ و میلوشوویچ در همان روز حمله نظامی گسترده ای علیه مسلمانان و شهروندان دیگر بوسنی آغاز کردند.

   رهبران صرب های بوسنی نتیجه رفراندوم را نپذیرفته بودند و اجازه نیز نمی دادند که ملت صرب آزادانه نظر خود را اعلام کنند. رادووان کارادیچ رهبر حزب صرب ها در سخنرانی افتتاحییه مجلس آشکارا مسلمانان بوسنی و صلح در این کشور را مورد تهدید قرار داد.  ریاست جمهوری بوسنی به موازات تشدید حملات نظامی به سرعت تصمیم به تاسیس ارتش بوسنی گرفت.

آتش در سارایوو

   دوم مه 1992 علی عزت بگوویچ هنگامی که به همراه زلاتکو لاگومجیا معاون نخست وزیر، و دخترش سابینا که مترجمی رسمی او را برعهده داشت از نشست صلح لیسبون باز می گشت، توسط نیروهای ارتش یوگسلاوی در فرودگاه دستگیر شد. آن روز از روزهای مهم و غم انگیز دفاع از بوسنی بود. درآن ایام هیچیک از بیمارستان ها و سردخانه ها جای خالی نداشتند. در قبرستان ها هم جای خالی نمانده بود و جسد کشته ها را در خیابان ها به ردیف کنار هم چیده بودند. محل تشییع جنازه ها بهترین مکان برای تک تیراندازها شده بود، لذا مردم کار کفن و دفن شهدایشان را در مکان های کم خطرتر مانند پارک کواچی انجام می دادند و یا  شهدا را در تاریکی شب به خاک می سپردند.

                

   علی عزت بگوویچ حتی در وحشتناک ترین روزهای جنگ، ارزش های اخلاقی فرا گرفته از دین ، ملت و خانواده اش را نادیده نمی گرفت. او هیچ گاه علیه ملت های مختلفی که در بوسنی زندگی می کردند کلمه ی آزار دهنده ای بر زبان نراند، مسلمان ها را به گرفتن انتقام دعوت نکرد،  و همیشه متواضعانه و فروتنانه می گفت نیکی در نهایت بر پلیدی غالب خواهد شد. از همین رو "مدال ملک فیصل" را که در دنیای اسلام از جوایز بااهمیت محسوب می شود دریافت نمود.

نسل کشی در مقابل دید گان سازمان ملل

   علی عزت بگوویچ در طول جنگ توانست موفق شود از راه های مختلفی سلاح لازم را برای ارتش بوسنی  تامین کند. این امر به تغییر وضعیت در برخی جبهه ها و همچنین تحول در جهت مذاکرات منتهی می شد. اما در تابستان 1995 در سربنیتسا و زپا ، شهرهایی که گفته می شد از سوی سازمان ملل حفاظت می شوند، صرب های بوسنی با حمایت رژیم میلوشوویچ دست به قتل عام وحشتناکی زدند و دست کم 13 هزار نفر از مردان و زنان و کودکان بی دفاع را به خاک و خون کشیدند. این قتل عام و نسل کشی بی نظیر در مقابل دیدگان سازمان ملل و دوربین های شبکه های تلویزیونی جهان تحقق یافت. با امضای تواق نامه دیتون در پایگاه نظامی آمریکا در 21 نوامبر1995 جنگ به آخرین مرحله خود رسید. بعد از امضای این قرارداد توسط سه تن ازنمایندگان دولت بوسنی، نمایندگان سیاسی کرواسی و صربستان و نمایندگان دولت های بزرگ، استقلال بوسنی و مرزهای تاریخی آن یک بار دیگر مورد تایید جهانیان قرار گرفت. گروه نمایندگی بوسنی مجبور شد جدایی دو منطقه بوسنی به صورت ملی – اداری از همدیگر را بپذیرد. بر اساس بند هفتم ضمیمه قرارداد، مهاجران جنگی بی هیچ محدودیتی می توانستند به خانه های خود بازگردند. علی عزت بگوویچ تا پایان عمر خویش در راه ثبات پایه های اساسی کشور، بازگشت مهاجران، محاکمه جنایتکاران جنگی ، بهبود روابط بین المللی و تامین حقوق بشر کوشید. با این که وضع سلامتی او تعریفی نداشت اما در 4 سال پس از پایان جنگ همچنان برای توسعه و ترقی کشور با جدیت فعالیت کرد و در بسیاری از کنفرانس های بین المللی اهداف بوسنیایی ها را برشمرد و برای نزدیکی شرق و غرب کوشید. او در اکتبر 2000 به دلیل مطلوب نبودن وضع جسمی اش از مقام ریاست جمهوری کناره گیری کرد. یک سال بعد به عنوان رهبر افتخاری و همیشگی حزب اقدام دمکراتیک برگزیده شد و در نهم اکتبر 2003 به جهان ابدیت بال گشود. بیش از 150 هزار نفر از شیفتگان افکار او در تشییع جنازه اش شرکت کردند و پیکر پاک او را در گورستان شهدای کوواچی به خاک سپردند.

منبع : سایت ایربا ( ایران - بالکان )