وزیران خارجه ایران از ابتدا تا کنون ( تاریخچه وزرای خارجه ایران )

وحید پرست تاش

الف ) مقدمه

ایران از وزرای خارجه بسیاری را تجربه کرده است . نخستین وزیر امور خارجه ایران، میرزا عبدالوحاب خان معتمد الدوله نشاط بود که بین سالهای ۱۱۹۸ تا ۱۲۰۳ خورشیدی (۱۸۱۹ تا ۱۸۲۴ میلادی) روی کار بود. در زمان رژیم پهلوی آخرین وزیر خارجه ایران در دوره شاهپور بختیار احمد میر فندرسکی بود .اما بعد از انقلاب اسلامی افراد متعددی پست وزارت خارجه را به عهده داشتند که عبارتند از :

کریم سنجابی، ابراهیم یزدی، صادق قطب زاده، محمد علی رجایی، میر حسین موسوی، علی اکبر ولایتی، کمال خرازی، منوچهر متکی و سرپرست جدید : علی‌اکبر صالحی

در ذیل به اختصار به معرفی هریک از این وزرا می پردازیم: ( لازم به ذکر است که درج معرفی مختصر از هر یک از ای وزیران به معنای تائید یا رد اقدامات و فعالیت های ایشان نیست)

ب ) معرفی وزرای خارجه در جمهوری اسلامی از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۹

کریم سنجابی

کریم سنجابی در ۱۲۸۳ در کرمانشاه متولد شد. او پس از اتمام تحصیلات متوسطه وارد مدرسه حقوق تهران شد و پس از اعزام به پاریس دکترای حقوق خود را از دانشگاه پاریس اخذ نمود. سنجابی پس از انقلاب به مدت ۵۵ روز وزیر امور خارجه دولت مهندس مهدی بازرگان بود . او در اواخر عمر به آمریکا رفت و در سال ۱۳۷۵ در آنجا در گذشت.

ابراهیم یزدی

او متولد مهر ماه ۱۳۱۰ در قزوین است . در سال ۱۳۱۶ همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد و در خیابان ری پرورش یافت. او مدتی طولانی در شهر هوستون ایالت تگزاس زندگی می‌کرد. و در هنگام تحصیل در رشته داروسازی با بخش آسیب‌شناسی و فارماکولوژی دانشگاه بیلور همکاری می‌کرد. او پس از استعفای دکتر کریم سنجابی به عنوان وزیر خارجه دولت انتخاب می‌شود. ولی این تصدی طولانی نیست و او همراه با استعفای مهندس بازرگان از دولت کناره گیری کرد.

صادق قطب‌زاده

وی متولد ۴ اسفند ۱۳۱۴ است. او در زمان شورای انقلاب مسئولیت وزارت خارجه را به عهده داشت . او به اتهام طرح کودتا برای براندازی جمهوری اسلامی بازداشت شد و در ۲۴ شهریور ۱۳۶۱ (۱۵ سپتامبر ۱۹۸۲) اعدام شد. او در اعترافات خود به اقداماتش اشاره نمود و اظهار ندامت و تاسف کرد.

محمد علی رجایی

محمد علی رجایی

محمد علی رجایی در ۱۳۱۲ خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را در قزوین تمام کرد و در ۱۳ سالگی به تهران رفت. او برای ادامه تحصیل به دانشسرای عالی رفت و در ۱۳۳۸ از آنجا فارغ التحصیل شد. او چند ماه قبل از انقلاب ۵۷ از زندان آزاد شد. هنگام آمدن روح‌الله خمینی به ایران در کمیته استقبال مردمی از وی شرکت داشت. او در دوره‌ای از ۱۱ مارس ۱۹۸۱ تا ۱۵ اوت ۱۹۸۱ ضمن نخست وزیری، وزارت امور خارجه را نیز به عهده داشت. رجایی در ۸ شهریور ۱۳۶۰ خورشیدی بعد از اینکه کم‌تر از یک ماه رئیس جمهور بود به همراه محمدجواد باهنر در انفجار ۸ شهریور ۱۳۶۰ به شهادت رسید. رجایی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با نشان دادن آثار شکنجه روی پاهایش (از زندان‌های زمان شاه) خاطره ای به یاد فراموش ماندگار از مظلومیت ملت ایران در مهمترین سازمان بین المللی بجای گذاشت.

میرحسین موسوی 

میرحسین موسوی

میرحسین موسوی در سال ۱۳۲۰ در شهر خامنه در استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد . او که مدرک فوق لیسانس را در بهار سال ۱۳۴۸ از دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی) در رشته معماری و شهرسازی اخذ کرد. در سال ۱۳۶۰ و در کابینه محمدعلی رجایی، موسوی به عنوان وزیر امور خارجه معرفی شد. پس از نیز آن در دولت محمدجواد باهنر و محمدرضا مهدوی کنی پست وزارت خارجه را به عهده داشت.

علی اکبر ولایتی

علی اکبر ولایتی

علی اکبر ولایتی در ۴ تیر ماه ۱۳۲۴، در رستم‌آباد، یکی از روستاهای شمیران به دنیا آمد. او پس از گذراندن دوران ابتدایی به دبیرستان جم واقع در قلهک تهران رفت و دوره دوم دبیرستان را با اخذ دیپلم طبیعی در سال ۱۳۴۲ به پایان رساند. در سال ۱۳۴۳ در کنکور سراسری دانشگاه‌ها شرکت کرد و پس از کسب رتبه ۴۹ کشوری، برای تحصیل در رشته پزشکی به دانشگاه تهران رفت. پس از اتمام دوره دکتری، تخصص اطفال را در مرکز طبی کودکان دانشگاه تهران و فوق تخصص بیماری‌های عفونی را در دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا گذراند. پس از پیروزی انقلاب ایران (۱۳۵۷)، به مدت شانزده سال، در دوره‌های ریاست جمهوری علی خامنه‌ای و هاشمی رفسنجانی، به عنوان وزیر امور خارجه فعالیت داشت و پس از آن مشاور امور بین‌الملل مقام رهبری بوده است و هم اکنون نیز در این سمت انجام وظیفه می‌کند.

علی‌اکبر ولایتی، در دانشگاه‌ها به تدریس مشغول است. وی علاوه بر تدریس در زمینهٔ تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و بنیاد دائره المعارف اسلامی نیز است. او ریاست بیمارستان دکتر مسیح دانشوری و جمعیت حمایت از پیوند اعضاء را هم بر عهده دارد. او همچنین عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است. سابقه 16 ساله وزارت خارجه دکتر ولایتی رکوردی بی سابقه از یک وزیر خارجه در ایران محسوب می شود. او اندیشمندی است که نه تنها در زمینه سیاست خارجی مهارت دارد که آثار و تالیفات متعدد او در رشته های گوناگون علمی از تاریخ و فلسفه و طب تا ادیان و ... از او چهره ای فرهیخته و دانشمند به نمایش گذاشته است.

کمال خرازی

کمال خرازی

کمال خرازی متولد ۱ آذر ۱۳۲۳ در تهران است او در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی به مدت 8 سال وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران بود و اکنون رئیس و عضو شورای راهبردی روابط خارجی است که در سال ۱۳۸۵، توسط رهبر ایران به این سمت منصوب شد. او  همچنین دانشیار گروه آموزشی روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران است. وی از دانشگاه هیوستون در سال ۱۹۷۶ مدرک دکترای خود را اخذ کرده است.

منوچهر متکی

منوچهر متکی

منوچهر متکی در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۳۲ در بندرگز زاده شد. در سال ۱۳۵۵ مدرک کارشناسی علوم اجتماعی خود را از دانشگاه ال امین بنگلور هندوستان دریافت کرد. مدرک کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل را در سال ۱۳۷۰ از دانشگاه تهران دریافت نمود. او نسبتاً به زبان انگلیسی (مکالمه و ترجمه) تسلط دارد و با زبان‌های اردو و ترکی استانبولی نیز آشنایی دارد. منوچهر متکی پس از انقلاب اسلامی سمت‌های متفاوتی در بخش‌های متفاوت وزارت امور خارجه  ایران داشته است. در دولت نهم "محمود احمدی نژاد" در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۸۴ وی را به برای تصدی وزارت امور خارجه به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد و او در تاریخ ۲ شهریور ۱۳۸۴ وزیر امور خارجه ایران شد. او به مدت ۴ سال و ۵ ماه در سمت وزرات باقی ماند و در بیست و دوم اذر ماه ۱۳۸۹ در حالی که به منظور ابلاغ پیام محمود احمدی نژاد در سنگال به سر می‌برد، از سمت خود برکنار شد.

علی اکبر صالحی

علی اکبر صالحی

او در سال 1328 در کربلا متولد شد. پدرش سیداحمد صالحی، خواهرزاده‌ی عمادُالکُتّاب، خوشنویسِ صاحب‌نام است. او در نه سالگی به ایران بازگشت و پس از گرفتن دیپلم متوسطه در سال ۱۹۶۸ میلادی به دانشگاه بیروت رفت و سه سال بعد لیسانس مهندسی مکانیک گرفت. در سال ۱۹۷۲وارد دانشگاه فناوری ماساچوست (MIT) شد و پنج سال بعد با مدرک دکتری مهندسی هسته‌ای به ایران آمد و در دانشگاه صنعتی اصفهان و سازمان انرژی اتمی شروع به کار کرد. پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۵۸ قائم‌مقام معاون آموزشی دانشگاه صنعتی شریف شد و در اواسط دهه‌ی شصت همراه هیأتی به امریکا رفت تا از میان ایرانی های مقیم آمریکا، برای دانشگاه های کشور هیأت علمی جذب کند. مدتی معاون آموزشی وزیر علوم وقت (دکتر فاضلی) شد ولی دو سال بعد استعفا کرد و به بخش مهندسی هسته‌ای دانشگاه شریف بازگشت. در سال ۱۳۶۷ به عنوان اولین رئیس دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین انتخاب شد ولی اندکیبعد  برای ریاست دانشگاه صنعتی به تهران بازگشت. پس از دو دور ریاست بر این دانشگاه (بین سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ و ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲)  وی به عنوان نماینده‌ ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی انتخاب شد و تا سال ۱۳۸۲ در این سمت مشغول کار بود. وی کسی بود که ‏پروتکل پیوستن ایران به معاهده ان. پی. تی را امضا کرد. وی بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹، معاونت دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی را بر عهده داشته‌است و به عبارتی وي بعد از نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در آژانش انرژی اتمی از مهر ماه 84 به عنوان معاون دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي راهی جده در عربستان سعودي شد. در پي استعفاي «رضا آقازاده» از رياست سازمان انرژي اتمي، دکتر احمدي نژاد رييس جمهوري در جلسه هيات دولت كه در مشهد مقدس برگزار شد، اعلام كرد كه «علي اكبر صالحي» به سمت معاون رييس جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي انتخاب شده است. در 22 آذر ماه 1389 به دنبال برکناری منوچهر متکی وی با حفظ سمت ریاست سازمان انرژی اتمی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه منصوب شد.

ج ) جمع بندی

وزیران خارجه متعددی بعد از انقلاب اسلامی سکان هدایت وزارت خارجه جمهوری اسلامی را به عهده داشتند. وزیری می آید و وزیری می رود. سوای چگونه آمدن و چطور رفتن باید به چه کارکردن اهمیت داد. شاید شیوه جابجایی یک وزیر خوشایند برخی نباشد یا مورد احسنت و آفرین دیگران قرار گیرد. اما این وزیر است که در محکمه عدالت الهی باید پاسخگوی عملکرد خود باشد. پایگاه تخصصی سیاست بین الملل ضمن تشکر از زحمات دکتر منوچهر متکی در دوران تصدی این وزرات خانه، برای دکتر علی اکبر صالحی آرزوی موفقیت روز افزون دارد. 

اختصاصی پایگاه تخصصی سیاست بین الملل . درج مطلب فقط با نام و منبع مجاز است.