پایگاه تخصصی سیاست بین الملل (  INPO  )‌

محمد دادی القار 

23 کشور آفریقایی تازه استقلال‌یافته، بانک آفریقایی توسعه را در 4 اگوست 1963 میلادی برابر با 13 مرداد 1342 شمسی برای کمک به توسعه آفریقا در خارطوم پای‌تخت سودان ایجاد کردند. بانک آفریقایی توسعه و 13 کشور غیرآفریقایی، در سال 1972 میلادی (1351 شمسی) صندوق آفریقایی توسعه (ADF) و در سال 1976 میلادی (1354 شمسی) صندوق ویژه نیجریه (NTF) را در نیجریه تأسیس کردند. صندوق آفریقایی توسعه با 101 ملیون دلار آغاز به کار کرد که این رقم 11 بار تغییر کلی یافت. برای دوره سال 2008 تا 2010 میلادی، سرمایه بانک 9/8 میلیارد دلار تعیین شده است. 26 کشور عضو منابع مالی صندوق را هر سه سال یک بار تعیین می‌کنند

مقدمه

گروه بانک آفریقایی توسعه (ADBG) مرکب است از سه نهاد متمایز که تحت مدیریت نهادی موسوم به بانک آفریقایی توسعه (ADB).

23 کشور آفریقایی تازه استقلال‌یافته، بانک آفریقایی توسعه را در 4 اگوست 1963 میلادی برابر با 13 مرداد 1342 شمسی برای کمک به توسعه آفریقا در خارطوم پای‌تخت سودان ایجاد کردند. بانک آفریقایی توسعه و 13 کشور غیرآفریقایی، در سال 1972 میلادی (1351 شمسی) صندوق آفریقایی توسعه (ADF) و در سال 1976 میلادی (1354 شمسی) صندوق ویژه نیجریه (NTF) را در نیجریه تأسیس کردند.

بدین ترتیب در حال حاضر گروه بانک آفریقایی توسعه شامل سه مؤسسه می‌باشد:

1. بانک آفریقایی توسعه

2. صندوق آفریقایی توسعه

3. صندوق ویژه نیجریه

موسسین بانک شهر تونس واقع در جمهوری تونس در شمال آفریقا را به عنوان مقر موقت بانک آفریقایی توسعه انتخاب کردند و در نشست افتتاحیه شورای حکام بانک در 7 - 4 نوامبر 1964 برابر با 17 - 13 آبان 1343 در لاگوس نیجریه تصمیم به تغییر آن گرفتند. بدین ترتیب مقر دائمی بانک در مارس 1965 میلادی (1344 شمسی) در ابیجان پای‌تخت آن موقع کشور ساحل عاج، افتتاح شد.

بانک علاوه بر مقر دائمی، دارای 23 دفتر در نقاط مختلف جهان به ویژه کشورهای آفریقایی می‌باشد. این سازمان مجموعا 1491 کارمند دارد.

مأموریت گروه

گروه بانک آفریقایی توسعه به دنبال مبارزه با فقر، بهبود شرایط زندگی مردم آفریقا و بسیج منابع به منظور توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورهای آفریقایی عضو است و در این چهارچوب چالش عمده بانک، «کاهش فقر در آفریقا» است و منابع داخلی و خارجی در جهت تقویت سرمایه‌گذاری و ارائه کمک فنی و مالی به کشورهای آفریقایی عضو هدایت می‌کند. در واقع بانک یک کارفرما است که تهیه مبالغی را با فرصت برابر برای اعضای خود تعهد می‌کند.

اهداف گروه

در راستای مأموریت گروه، این نهاد به دنبال تحقق اهداف زیر است:

1.      بسیج منابع به منظور تقویت سرمایه‌گذاری در این کشورها

2.      فراهم کردن کمک فنی و مشاوره درباره سیاست‌های اجرایی

اعضای گروه

اعضای گروه بانک آفریقایی توسعه در دو دسته آفریقایی و غیرآفریقایی جای می گیرند:

1.      اعضای آفریقایی که عبارتند از 53 کشور آفریقایی

2.      اعضای غیر آفریقایی گروه که عبارتند از 24 کشور آرژانتین، اتریش، بلژیک، برزیل، کانادا، چین، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، هند، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی، کویت، هلند، نروژ، پرتغال، عربستان سعودی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، پادشاهی متحده (انگلستان) و ایالات متحده.

در حال حاضر اعضای کشورهای غیرآفریقایی متمایل به عضویت در بانک، بایستی ابتدا در صندوق آفریقایی توسعه عضویت یابند.

بانک آفریقایی توسعه

آغاز به کار بانک

بانک آفریقایی توسعه مادر گروه است که اساس‌نامه آن از 4 آگوست 1963 میلادی برابر با 13 مرداد 1342 برای امضاء باز و از 10 دسامبر 1964 میلادی برابر با 19 آذر 1343 اجرایی شده است. بانک فعالیتش را از 1 ژوئیه 1966 برابر با 10 تیر 1345 آغاز کرد و در 1 ژانویه 1998 میلادی برابر با 11 دی 1376 اعضای بانک به پرداخت سرمایه مجاز بانک متعهد شدند.

 منابع مالی بانک

منابع مالی بانک عبارتند از:

1.      سهام تعهد شده

2.      وجوه ناشی از بازپرداخت وام

3.      وجوه ناشی از وام‌های بانک به بازارهای سرمایه بین المللی

4.      درآمد ناشی از وام‌های بانک

5.      درآمدهای دیگر

از 1963 تا 1982 میلادی یعنی به مدت 19 سال، بانک 9/2 میلیارد دلار سرمایه مجاز داشت. در سال‌های پس از 1982 میلادی و با ورود کشورهای غیرآفریقایی از 30 دسامبر 1982 میلادی برابر با 9 دی 1361 منابع بانک به 3/6 میلیارد دلار و در ژوئن 1987 میلادی برابر با تیر 1366 به 3/22 میلیارد دلار رسید. 60% منابع بانک را کشورهای آفریقایی و 40% را کشورهای غیرآفریقایی تأمین می‌کنند.

 ارکان بانک

بانک آفریقایی توسعه دارای سه رکن اصلی است:

1.      شورای حکام

2.      شورای اداری

3.      رئیس و دفتر رئیس

 که زیر مجموعه آن چند رکن دیگر قرار دارد:

1.      تحول عملیات

2.      بررسی تطابق و میانجیگری

3.      دادگاه اداری

4.      بودجه و راهبرد

5.      شورای عمومی خدمات قضایی

6.      دفتر ویراستار عمومی

7.      دبیرخانه کل

8.      روابط خارجی و ارتباطات

9.      میانجیگری

10.  امنیت

11.  اقتصادان ارشد

12.  واحد عملیاتی 1: برنامه‌های کشورها، مناطق و سیاست‌ها

13.  واحد عملیاتی 2: عملیات بخشی

14.  واحد عملیاتی 3: زیرساخت‌ها، بخش خصوصی و همگرایی‌های منطقه‌ای

15.  امور مالی

16.  خدمات سازمانی

تأسیس و اداره صندوق ویژه

بنا بر ماده 8 اساس‌نامه بانک، بانک آفریقایی توسعه می‌تواند صندوق‌های ویژه‌ای را ایجاد کند یا اداره صندوق‌های ویژه‌ای را بر عهده بگیرد. بر همین پایه بود که بانک، صندوق آفریقایی توسعه و صندوق ویژه نیجریه را ایجاد کرد. علاوه بر آن بانک با چند صندوق نظیر «صندوق نفت عرب»، «صندوق ویژه اضطراری برای خشک‌سالی و قحطی» و «صندوق ویژه امداد» همکاری نزدیک دارد.

صندوق آفریقایی توسعه

صندوق آفریقایی توسعه در 1972 میلای تأسیس شد و در 1974 میلادی آغاز به کار کرد و از دو گروه «دولت‌های سهامدار» و «دولت‌های بهره‌مند از وام‌های صندوق» تشکیل می‌یابد.

هدف صندوق

هدف اصلی صندوق کاهش فقر در کشورهای آفریقایی عضو از راه اعطای وام و کمک است و بدین منظور از راه برقراری نرخ‌های امتیازی برای پروژه‌ها و برنامه‌ها و نیز کمک‌های فنی در چهارچوب مطالعات و فعالیت‌های ظرفیت‌سازی، به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور آفریقایی کمتر توسعه‌یافته عضو، کمک می‌کند.

 ساختار صندوق

بر پایه اساس‌نامه صندوق، شورای حکام بانک آفریقایی توسعه، به عنوان رکن عالی صندوق، سیاست‌های صندوق را تعیین ‌می‌کند. شورای حکام کمینه یک بار در سال برگزار می‌شود.

در مرحله پایینتر شورای اداری صندوق قرار می‌گیرد که از 6 مدیر از کشورهای غیرآفریقایی و 6 مدیر به نمایندگی از بانک آفریقایی توسعه مرکب است. این شورا بر کارکرد عمومی صندوق نظارت می‌کند.

 عملیات مالی صندوق

صندوق آفریقایی توسعه با 101 ملیون دلار آغاز به کار کرد که این رقم 11 بار تغییر کلی یافت. برای دوره سال 2008 تا 2010 میلادی، سرمایه بانک 9/8 میلیارد دلار تعیین شده است. 26 کشور عضو منابع مالی صندوق را هر سه سال یک بار تعیین می‌کنند

وام‌های صندوق بدون بهره است لیکن کشورها یک کارمزد 75/0% و یک کمیسیون 5/0% برای هر سال بایستی بپردازند. وام‌ها 50 ساله است که اولین قسط آن از 10 سال پس از اعطای وام بازپرداخت می‌شود. علاوه بر آن صندوق خطوط اعتباری 20 ساله‌ای دارد که اولین قسط آن از 5 سال پس از اعطای وام پرداخت می‌شود، می‌باشد.

صندوق اعتبار نیجریه (صندوق ویژه نیجریه)

آغاز به کار صندوق

صندوق اعتبار نیجریه یک صندوق ویژه از خانواده بانک آفریقایی توسعه است که بر پایه توافق میان بانک آفریقایی توسعه و دولت نیجریه در سال 1976 میلادی ایجاد شد.

هدف این صندوق کمک به توسعه بانک‌های کم‌درآمد اعضای منطقه‌ای بانک آفریقایی توسعه است که در شرایط اقتصادی و اجتماعی‌شان نامطلوبی بسر‌می‌برند.

عملیات مالی صندوق

صندوق از 1976 میلادی عملیات مالی خود را آغاز کرد و سرمایه اولیه‌اش 71 ملیون دلار بود. در آوریل 2003 میلادی، شورای حکام بانک آفریقایی توسعه تغییراتی در ساختار و مشی مالی این صندوق ایجاد کرد.

این صندوق در سال 2009 میلادی وامی نزدیک به 5 ملیون برای کشور غرب آفریقایی گامبیا و به دنبال آن یک وام 7 ملیون دلاری برایث بروندی و توگو تصویب کرد. این وام‌ها به درخواست اتحادیه آفریقایی به این کشورها داده شد.

 منبع: سیاست ما