معرفی کتاب : بررسي آرا و انديشههاي سياسي ابوريحان بيروني
چاپ اول كتاب «انديشه سياسي ابوريحان بيروني» نوشته غلامحسن مقيمي، تهيه شده توسط پژوهشگاه علوم و انديشه سياسي، از سوي موسسه بوستان كتاب منتشر و روانه بازار نشر شد.\\
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر در ادامه پروژه ملي تدوين تاريخ انديشه سياسي مسلمين تهيه شده و با هدف بررسي و تحليل انديشههاي اجتماعي و سياسي ابوريحان بيروني صورت گرفته است تا گامي در جهت فراهم ساختن زمينههاي لازم براي شناسايي تاريخ انديشه سياسي ـ اسلامي باشد.
دكتر نجف لكزايي، مدير پژوهشكده علوم و انديشه سياسي، درباره اهداف اين پژوهشكده از تدوين اين پروژه ملي مينويسد: «پژوهشكده علوم و انديشه سياسي با تلاش در جهت پاسخگويي به پرسشها و معضلات فكري مربوط به حوزه پژوهشي خود و فراهم ساختن زمينههاي لازم براي بازتوليد فرهنگ سياسي ـ ديني و ارائه دانش سياسي مبتني بر منابع اسلامي، هويتشناسي و هويتسازي در زمينههاي فلسفه سياسي، فقه سياسي و علوم سياسي را به عنوان مهمترين اهداف خود دنبال ميكند. اين پژوهشكده با فراهم كردن زمينههاي رشد نيروي انساني در عرصه پژوهشهاي سياسي با رويكردهاي فلسفي، فقهي و علمي، تلاش ميكند در جهت عزم و اراده ملي براي احياي تمدن اسلامي گام بردارد.»
ابوريحان محمدبن احمد خوارزمي بيروني يكي از بزرگترين دانشمندان جهان اسلام به سال 362 هجري قمري در «بيرون» از شهرهاي خوارزم در يك خانواده گمنام خوارزميتبار به دنيا آمد. تاريخ درگذشت وي بهطور دقيق معلوم نيست. «ياقوت حموي» تاريخ فوت وي را 440 ذكر، ولي «حاج خليفه» در كشفالظنون سال درگذشت بيروني را 423 ـ 450 نقل كرده است.
از دوران كودكي بيروني، اطلاعات دقيقي در دست نيست، ولي خصلت تحقيق و هوش سرشار وي زبانزد همه است. در دوران جواني به خراسان كه در آن زمان مركز علمي بزرگي بود، سفر كرد. به خاطر هوش و استعداد زياد، به زودي در علوم زمان خود استاد شد. در دوران جواني به قلمرو شاهان ساماني راه يافت و با سلطان منصور كه خود از رياضيدانان و منجمان بزرگ بود، آشنا شد و تحت تعليم و تربيت وي قرار گرفت.
بحث درباره نظريههاي سياسي ـ اجتماعي ابوريحان بيروني كه يكي از برجستهترين انديشمندان قرن چهارم هجري به شمار ميرود، امري دشوار است، زيرا در آثاري كه تاكنون از وي به دست ما رسيده، مسائل مربوط به انديشه سياسي به صورت مجزا و منسجم مطرح نشده است. همچنين كتابهايي نظير «التحذير من قبلالترك» كه در آن احتمالا به مسائل سياسي پرداخته شده، همچنان مفقود است، بنابراين براي دستيابي به موضوع مورد بحث، به ناچار ميبايست از آثار باقي مانده وي (كه از 185 اثر علمي بيروني تنها 40 عنوان آن در كتابخانههاي جهان موجود است) استمداد كرد.
در بخشي از مقدمه كتاب درباره انديشه سياسي بيروني نوشته شده است: «اهميت آراي سياسي بيروني تا آنجا كه به ميراث جهان اسلام برميگردد، از چند منظر قابل تفحص و تامل است: نخست، وي يك متفكر مسلمان با گرايش شيعي است و از ذخاير علمي جهان تشيع محسوب ميشود، لذا آشنايي با انديشه سياسي ايشان براي موقعيت خاص جهان تشيع به خصوص ايران كه مركز احياي تمدن اسلامي است، اهميت ويژهاي دارد. دوم، بيروني به مثابه يك ايراني، متعلق به فرهنگ ايراني ميباشد، بنابر اين تا آنجايي كه به تاريخ انديشه و تمدن ايراني مربوط است، حامل پيشينه و هويت ايراني است. سومين نكته مهم به روش تحقيق تجربي و علمي وي مربوط است. به عبارت ديگر، كاري كه اروپاييان در انقلاب علمي و ادبي با بنياد علوم و معارف جديد، در قرن شانزدهم كردند، بيروني در سده دهم كرده بود. در هر صورت، آشنايي با ميراث گذشته ضمن آن كه ميتواند سوالها و مسائل نظري مشترك، به خصوص در علوم انساني را تا حدي پاسخ دهد، زمينهاي مساعد براي درك علميتر موقعيت فعلي خواهد بود و بالاخره چهارمين نكته قابل تامل، به شرايط سياسي ـ اجتماعي قرن چهارم و وضعيت اسفبار دولتها و حاكميت سياسي مسلمانان برميگردد. در اين قرن در اوج بلوغ تمدن اسلامي هستيم، ولي به لحاظ حاكميت دستگاه خلافت و زندگي سياسي مسلمانان، در اوج زوال و انحطاط نيز قرار داريم و هر روز از مشروعيت سياسي حكومت مركزي كاسته ميشود و لذا، تفرقه و تشتت در نقاط مختلف مملكت اسلامي سايه افكنده و در پي آن دولتهاي مختلفي اعلام استقلال مينمودند و جنگ بيپايان داخلي بين آنها به اوج خود رسيده بود. به هر حال، منازعات اجتماعي، جنگهاي متعدد و كشمكشهاي سياسي و نظامي تا حد زيادي بر انديشه حساس بيروني اثر گذاشت.»
كتاب «تحقيق ماللهند» حاصل لكشركشيهاي سلطان محمود غزنوي و سفر اجباري بيروني به هند است. همچنان كه ابوريحان بيروني خود در آثار متعدد متذكر ميشود، همواره از نزاعهاي سياسي، اجتماعي و قومي روز فاصله ميگرفت و زندگي علمي را بر ديگر امور روزمره ترجيح ميداد. در هر صورت، تبيين آراي معرفتشناختي، انسانشناسي، جامعهشناسي و دولتشناسي وي به غايت دشوار مينمايد، ولي ضرورتي عاجل و ممكن است كه نگارنده كتاب به توصيف و تحليل آن پرداخته است.
در بخش ضميمه كتاب، متن كامل مقدمه كتاب «الجماهر في معرفةالجواهر» نيز به چاپ رسيده است.
كتابهاي قرآن كريم، آثارالباقيه، ابوريحان بيروني، تاريخ مفصل ايران، كليات تاريخ ايران، چيستي علم، كشفالظنون، تاريخ فلاسفه ايراني، شرح حال نابغه شهير ايران، مقدمه بر تاريخ علم، شرح حال رجال و مشاهير نامي ايران، احوال و آثار بيروني، معجمالادباء، ابوريحان بيروني پدر داروسازي، اختراعات و اكتشافات ابوريحان بيروني، يادنامه بيروني، تاريخالفلسفه فيالاسلام، چهار مقاله و ... از منابع مورد استناد نويسنده در تدوين اين اثرند.
در انتهاي اين اثر، نمايهاي از آيات، اعلام و موضوعات، پايان بخش كتاب حاضرند.
چاپ اول كتاب «انديشه سياسي ابوريحان بيروني» در شمارگان 1200 نسخه، 156 صفحه و بهاي 31000 ريال راهي بازار نشر شد.